НАМ 25 ЛЕТ

Календарь


«    Март 2024    »    
ПнВтСрЧтПтСбВс
 
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31




Счетчик посещений

2022г. Наука и образование в гражданской защите №2 (46)

МИНИСТЕРСТВО ПО ЧРЕЗВЫЧАЙНЫМ СИТУАЦИЯМ

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

АКАДЕМИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ  ИМЕНИ МАЛИКА ГАБДУЛЛИНА

 

 

 

   2 (46), 2022

  

  

НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ

В ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЕ

УДК 614.8 (082)

ББК 68.69 (5Каз)

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» № 2 (46), 2022 г., июнь. Издается с марта 2011 года. В 2011–2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского технического института».

Собственник: Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан.

Журнал    зарегистрирован    в    Министерстве    информации    и    общественного    развития Республики Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство № KZ37VPY00037096.

Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж, 14.10.2010 г.

 

Главный редактор: Шарипханов С. Д., доктор технических наук, асс. профессор

Заместитель главного редактора: Жаулыбаев А. А., кандидат технических наук

 

Состав редакционного совета:

Алешков М. В., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва) Байшагиров Х. Ж., доктор технических наук (РК, г. Кокшетау) Кошумбаев М. Б., доктор технических наук (РК, г. Нур-Султан) Мансуров З. А.,   доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы) Сивенков А. Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва) Тарахно Е. В., доктор технических наук, доцент (Украина, г. Харьков) Арифджанов С. Б., кандидат технических наук (РК, г. Нур-Султан)

Дабаев А. И., кандидат технических наук ( РК, г. Алматы)

Джумагалиев Р. М., кандидат технических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Камлюк А. Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь, г. Минск)

 

Состав редакционной коллегии:

Карменов К. К. кандидат технических наук, асс. профессор (председатель); Альменбаев М. М., кандидат технических наук; Абдрахманов А. А., кандидат военных наук; Булегенов Е. П., кандидат военных наук; Захаров И. А., кандидат технических наук; Касымова С. К., кандидат филологических наук; Кусаинов А. Б., кандидат технических наук; Макишев Ж. К., кандидат технических наук; Мусайбеков А. Г., кандидат технических наук; Шуматов Э. Г., кандидат философских наук; Шумеков С. Ш., кандидат педагогических наук.

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» - периодическое издание, посвящённое проблемным вопросам гражданской обороны, обеспечения пожарной и промышленной безопасности, предупреждения и ликвидации аварий, катастроф, стихийных бедствий, а также подготовки специалистов органов гражданской защиты и др.

Журнал предназначен для курсантов, магистрантов, адъюнктов, профессорско- преподавательского состава образовательных учреждений, научных и практических сотрудников, занимающихся решением вопросов защиты в чрезвычайных ситуациях, пожаровзрывобезопасности, а также разработкой, созданием и внедрением комплексных систем безопасности.

Издано в авторской редакции

ISSN 2220-3311 © Академия гражданской защиты имени Малика Габдулина

МЧС Республики Казахстан, 2022

 

МАЗМҰНЫ СОДЕРЖАНИЕ – CONTENTS

 

 

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ, ЛИКВИДАЦИИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ И ГРАЖДАНСКОЙ ОБОРОНЫ


Жаулыбаев А. А., Курманбаева А. С., Баязитова З. Е. Қарулы күштерде және басқа да әскери құралымдарда қоршаған ортаны қорғау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру

  

4

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. И. Кластерный анализ результатов деятельности региональных управлений МЧС России

 

10

Кольцов Г. И., Ермаков С. И., Абдрахманов А. А. О совершенствовании планирующих документов по    обеспечению населения средствами индивидуальной защиты в Республике Казахстан

  

19

Булегенов Е. П., Сагимбай А. С. Анализ системы подготовки военнослужащих запаса (резерва, резервистов) в Вооруженных Силах ведущих зарубежных стран

 

27

Куттыбаев Е. М., Булегенов Е. П., Тимирғали А. Некоторые вопросы по модернизации системы оповещения гражданской защиты

 

33

 

ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПОЖАРНОЙ И ПРОМЫШЛЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ


 

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. К. Устойчивость временного ряда пожаров в Российской Федерации

40

Кусаинов А. Б., Сакенов Р. Е., Қайыргелді Н. Қ. Анализ пожарной опасности с применением методов математической статистики

 

51

Жанмолдин Ж. Г., Голев В. В., Копытков В. В. Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау органдарында      ұшқышсыз ұшу аппараттарын қолдану өзектілігі

  

61

Ақжанов Т. К., Мендыбаев А. Ж. Өрт сөндіру кезіндегі авариялық барлау және өрт сөндірушіні құтқару

     68

 

ПРОБЛЕМЫ ОБУЧЕНИЯ


 

Шуматов Э. Г., Шуматова М. М. Техникалық жоғары оқу орындарында философияны оқыту әдістемесінің ерекшеліктері

 

74

Sabitova D., Shashkenova K., Khan S. Features of teaching the discipline «Information and communication technologies» in professionally oriented english

 

83

Рахым А. Ғ. Тарихты оқытудың заманауи құралы ретіндегі тестілеудің маңызы

90

 

УДК 614.8.084 

Жаулыбаев А. А., Курманбаева А. С., Баязитова З. Е. ҚАРУЛЫ КҮШТЕРДЕ ЖӘНЕ БАСҚА ДА ӘСКЕРИ ҚҰРАЛЫМДАРДА ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Жаулыбаев А. А., Курманбаева А. С., Баязитова З. Е. ОРГАНИЗАЦИЯ РАБОТ ПО ОХРАНЕ ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ В ВООРУЖЕННЫХ СИЛАХ И ДРУГИХ ВОИНСКИХ ФОРМИРОВАНИЯХ

Zhaulybayev A., Kurmanbayeva A., Bayazitova Z. ORGANIZATION OF ENVIRONMENTAL PROTECTION ACTIVITIES IN THE ARMED FORCES AND OTHER MILITARY FORMATIONS

 

Аңдатпа. Мақалада міндеттерді шешу жолдарын, тартылған күштер мен құралдарды, шешу тәсілдерін ескере отырып, кешенді экологиялық қорғау шараларының жүйесі ұсынылған. Жүйе төрт ішкі жүйенің жиынтығы түрінде ұсынылған: техникалық (конструкциялық), пайдалану, құрылымдық және әскери. Ішкі жүйелердің мақсаттары мен мазмұны ашылды. Жауынгерлік даярлық, арнайы даярлық және кезекшілік атқару барысында қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар қаралды. Командирлердің қоршаған ортаны қорғау жөніндегі жұмыстарды орындау дәйектілігі ұсынылған.

Түйінді сөздер: қарулы күштер, экология, қоршаған ортаны қорғау, қауіпсіздік, іс-шаралар жүйесі, командирдің жұмысы. 

Аннотация. В статье представлена система комплексных природоохранных мероприятий с учетом путей решения задач, задействованных сил и средств, способов решения. Система представлена в виде совокупности четырех подсистем: технической (конструктивной), эксплуатационной, структурной и военной. Раскрыты цели и содержание подсистем. В ходе боевой подготовки, специальной подготовки и несения дежурства были рассмотрены мероприятия по охране окружающей среды. Представлена последовательность выполнения командирами работ по охране окружающей среды.

Ключевые слова: вооруженные силы, экология, охрана окружающей среды, безопасность, система мероприятий, работа командира. 

Abstract. The article presents a comprehensive system of environmental protection measures, taking into account the ways of solving problems, the forces and Means involved, and the ways of solving them. The system is presented as a set of four subsystems: technical (design), operational, structural and military. The goals and content of subsystems are revealed. In the course of combat training, special training and duty, measures to protect the environment were considered. The sequence of commanders performance of work on Environmental Protection is presented.

Keywords: armed forces, Ecology, Environmental Protection, Security, system of measures, work of the commander.

 

УДК 614.84:519 

Кайбичев И.А., Кайбичева Е.И.  КЛАСТЕРНЫЙ АНАЛИЗ РЕЗУЛЬТАТОВ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕГИОНАЛЬНЫХ УПРАВЛЕНИЙ МЧС РОССИИ

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. К. РЕСЕЙ ТЖМ ӨҢІРЛІК БАСҚАРМАЛАРЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ  НӘТИЖЕЛЕРІНЕ КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ

Kaibichev I., Kaibichevа Е. CLUSTER ANALYSIS OF THE RESULTS OF THE ACTIVITIES OF THE REGIONAL DEPARTMENTS OF THE MINISTRY OF EMERGENCY SITUATIONS OF RUSSIA

 

Аннотация.  Выполнен кластерный анализ результатов деятельности региональных управлений МЧС России за 2019 год. В результате применения процедуры оценки результата деятельности регионального управления МЧС России, решены проблемы различной размерности показателей и их многомерности. В итоге выполнена оценка одним безразмерным числом в диапазоне от 0 до 1. Выделены кластеры с чрезвычайной, низкой, средней, высокой результативностью. В результате корректировки классической процедуры кластерного анализа получены наглядные результаты.

Ключевые слова: кластерный анализ, оценка результативности, региональные управления МЧС России. 

Аңдатпа. Ресей ТЖМ өңірлік басқармаларының 2019 жылғы қызметінің нәтижелеріне кластерлік талдау жасалды. Ресей ТЖМ аймақтық басқармасы қызметінің нәтижесін бағалау процедурасын қолдану нәтижесінде көрсеткіштердің әртүрлі өлшемділігі және олардың көп өлшемділігі мәселелері шешілді. Нәтижесінде бағалау 0-ден 1-ге дейінгі диапазонда бір өлшемсіз санмен орындалды. Төтенше, төмен, орташа, жоғары нәтижелі кластерлер бөлінді. Кластерлік талдаудың классикалық рәсімін түзету нәтижесінде көрнекі нәтижелер алынды.

Түйінді сөздер: кластерлік талдау, нәтижелілікті бағалау, Ресей ТЖМ өңірлік басқармалары. 

Abstract. A cluster analysis of the results of the activities of the regional departments of the Ministry of Emergency Situations of Russia for 2019 was carried out. As a result of the application of the procedure for evaluating the results of the activities of the regional department of the Ministry of Emergency Situations of Russia, the problems of various dimensions of indicators and their multidimensionality have been solved. As a result, an estimate was made by one dimensionless number in the range from 0 to 1. Clusters with extreme, low, medium, and high performance were identified. As a result of the correction of the classical cluster analysis procedure, visual results were obtained.

Keywords: cluster analysis, performance assessment, regional departments of the Ministry of Emergency Situations of Russia.

 

УДК 378.355

Кольцов Г. И., Ермаков С. И., Абдрахманов А. А. О СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ПЛАНИРУЮЩИХ ДОКУМЕНТОВ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ НАСЕЛЕНИЯ СРЕДСТВАМИ ИНДИВИДУАЛЬНОЙ ЗАЩИТЫ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН

Кольцов Г. И., Ермаков С. И., Абдрахманов А. А. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ХАЛЫҚТЫ ЖЕКЕ ҚОРҒАНУ ҚҰРАЛДАРЫМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖӨНІНДЕГІ ЖОСПАРЛАУ ҚҰЖАТТАРЫН ЖЕТІЛДІРУ

Koltsov G., Ermakov S., Abdrakhmanov A.  IMPROVEMENT OF PLANNING DOCUMENTS ON PROVIDING THE POPULATION WITH PERSONAL PROTECTIVE EQUIPMENT IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

 

Аннотация. В статье приведен планируемый порядок обеспечения населения средствами индивидуальной защиты в Республике Казахстан, а также рекомендуемый алгоритм действия органа управления территориальной подсистемы государственной системы гражданской защиты по организации накопления, хранения и использования запасов средств индивидуальной защиты для достижения необходимого уровня радиационной, химической и биологической защиты населения.

Ключевые слова: государственная система гражданской защиты, радиационная, химическая и биологическая защита, средства индивидуальной защиты, совершенствование обеспечения населения средствами индивидуальной защиты. 

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасында халықты жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз ету тәртібі, сондай-ақ азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің аумақтық кіші жүйесін басқару органының халықты радиациялық, химиялық және биологиялық қорғаудың қажетті деңгейіне жету үшін жеке қорғану құралдарының қорларын жинақтауды, сақтауды және пайдалануды ұйымдастыру бойынша іс-қимылының ұсынылатын алгоритмі келтірілген.

Түйінді сөздер: азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі, химиялық қорғау, жеке қорғану құралдары, халықты жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз етуді жетілдіру. 

Abstract: The article describes the procedure for providing the population with personal protective equipment in the Republic of Kazakhstan, as well as the recommended algorithm for the management body of the territorial subsystem of the state civil protection system to organize the accumulation, storage and use of stocks of personal protective equipment to achieve the necessary level of radiation, chemical and biological protection of the population.

Keywords: the state system of civil protection, chemical protection, personal protective equipment, improving the provision of personal protective equipment to the population.

 

УДК 351.862

Булегенов Е. П., Сагимбай А. С. АНАЛИЗ СИСТЕМЫ ПОДГОТОВКИ ВОЕННОСЛУЖАЩИХ ЗАПАСА (РЕЗЕРВА, РЕЗЕРВИСТОВ) В ВООРУЖЕННЫХ СИЛАХ ВЕДУЩИХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН 

Бөлегенов Е. П., Сағымбай А. С. ЖЕТЕКШІ ШЕТ ЕЛДЕРДІҢ ҚАРУЛЫ КҮШТЕРІНДЕ ЗАПАСТАҒЫ ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІ (РЕЗЕРВТІ, РЕЗЕРВШІЛЕРДІ) ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ 

Bulegenov E., Sagimbai A. ANALYSIS OF THE SYSTEM OF TRAINING RESERVE SERVICEMEN (RESERVE, RESERVISTS) IN THE ARMED FORCES OF LEADING FOREIGN COUNTRIES

 

Аннотация.  В статье проведен сравнительный анализ развертывания вооруженных сил зарубежных стран и Вооруженных Сил Республики Казахстан. Рассмотрена проблема военного строительства государства на современном этапе развития. Система безопасности стран-участниц Организации Договора о коллективной безопасности. Исходя из проблемы, рассмотрена актуальность системы подготовки резервистов в вооруженных силах. Рассмотрен состав вооруженных сил ведущих зарубежных стран. Раскрывается понятие «Активная резервистская служба», отмечается «День резервиста».

Ключевые слова: Вооруженные силы (ВС), воинская обязанность, резерв, резервисты, состав вооруженных сил, Организация Договора о коллективной безопасности. 

Аңдатпа. Мақалада шет елдердің қарулы күштері мен Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін өрістетуге салыстырмалы талдау жүргізілді. Дамудың қазіргі кезеңіндегі мемлекеттің әскери құрылысы мәселесі қаралды. Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына қатысушы елдердің қауіпсіздік жүйесі. Мәселеге сүйене отырып, Қарулы Күштерде резервшілерді даярлау жүйесінің өзектілігі қарастырылды. Жетекші шет елдердің қарулы күштерінің құрамы қаралды. «Белсенді резервистік қызмет» ұғымы ашылады, «резервші күні» атап өтіледі.

Түйінді сөздер: Қарулы Күштер (ҚК), әскери міндет, запас, запастағылар, қарулы күштердің құрамы. 

Abstract. The article presents a comparative analysis of the deployment of the armed forces of foreign countries and the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan. The problem of military construction of the state at the present stage of development is considered. The security system of the member countries of the Collective Security Treaty Organization. Based on the problem, the relevance of the reservist training system in the armed forces is considered. The composition of the armed forces of leading foreign countries is considered. The concept of «Active Reservist service» is revealed, «Reservist Day» is celebrated.

Keywords: Armed Forces (AF), military duty, reserve, reservists, composition of the armed forces.

 

УДК – 351.862

Куттыбаев Е. М.,  Булегенов Е. П., Тимирғали А. НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПО МОДЕРНИЗАЦИИ СИСТЕМЫ ОПОВЕЩЕНИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ

Құттыбаев Е. М.,  Булегенов Е. П.,  Тимирғали А. АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ ҚҰЛАҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІҢ ЖАҢҒЫРТУ БОЙЫНША КЕЙБІР СҰРАҚТАРЫ

Kuttybaev E.,  Bulegenov E., Timirgali A. SOME QUESTIONS ABOUT THE MODERNIZATION OF THE SYSTEM CIVIL PROTECTION ALERTS

 

Аннотация. Статья посвящена техническим вопросам при модернизации средств оповещения для обеспечения процесса проектирования системы оповещения. При необходимости строительства в населенных пунктах, либо модернизации действующей системы оповещения необходимо акцентировать живучесть современных оконечных средств оповещения для каждой категории населенного пункта подсистем Государственной системы гражданской защиты. Авторы в статье описывают и предлагают свой вариант инсталляции средств сигнальной связи и вспомогательного оборудования, которые могут составить некоторую основу для решения задач по планированию сигнальных средств связи при разработке плана эксплуатации средств электросвязи в различных звеньях управления.

Ключевые слова: система оповещения, оконечное устройство, электросирена, сиренно-речевое устройство, привязка, техническая возможность, оператор.

Аңдатпа. Мақала құлақтандыру жүйесін жобалау процесін қамтамасыз ету үшін құлақтандыру құралдарын жаңғырту кезіндегі техникалық мәселелерге арналған, Елді мекендерде құрылыс салу не қолданыстағы құлақтандыру жүйесін жаңғырту қажет болған кезде елді мекеннің әрбір санаты үшін азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің кіші жүйелері үшін қазіргі заманғы түпкілікті құлақтандыру құралдарының өміршеңдігіне назар аудару қажет. Мақалада авторлар әртүрлі басқару буындарында электр байланысы құралдарын пайдалану жоспарын жасау кезінде сигналдық байланыс құралдарын жоспарлау мәселелерін шешуге негіз болатын сигналдық байланыс құралдары мен қосалқы жабдықтарды орнатудың өзіндік нұсқасын сипаттайды және ұсынады.

Түйінді сөздер: құлақтандыру жүйесі, соңғы құрылғы, электр сиренасы, сирен-сөйлеу құрылғысы, байланыстыру, техникалық мүмкіндік, оператор. 

Abstract. The article is devoted to technical issues in the modernization of warning means to ensure the process of designing a warning system, if necessary, construction in settlements, or modernization of the existing warning system, it is necessary to emphasize the survivability of modern terminal warning means for each category of locality of subsystems of the State Civil Protection system. The authors in the article describe and offer their own version of the installation of signaling communication facilities and auxiliary equipment, which can form some basis for solving the tasks of planning signaling communications when developing a plan for the operation of telecommunication facilities in various management units.

Keywords: warning system, terminal device, electric siren, siren-speech device, binding, technical capability, operator.

  

УДК 629.7, 614.84:519

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. К. УСТОЙЧИВОСТЬ ВРЕМЕННОГО РЯДА ПОЖАРОВ В РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ 

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. И. РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯСЫНДАҒЫ УАҚЫТША ӨРТТЕРДІҢ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫ 

Kaibichev I. , Kaibichevа Е. STABILITY OF A TIME SERIES OF FIRES IN THE RUSSIAN FEDERATION

 

Аннотация. В связи с изменением правил учета в Российской Федерации в 2019 году наблюдался скачок количества пожаров в 3,58 раза. Предпринята попытка исследования произошедшего скачка на устойчивость временного ряда пожаров. Установлено, что размах колеблемости увеличился в 21,8 раза, индекс устойчивости уровней временного ряда отклонился от нормативного значения в 1,61 раза, среднее линейное отклонение возросло в 8,62 раза, среднее квадратичное отклонение в 12,12 раза, коэффициент линейной колеблемости увеличился в 7,93 раза, коэффициент колеблемости увеличился в 11,23 раза. Коэффициент устойчивости снизился в 1,57 раза. Наблюдали также снижение модуля коэффициента ранговой корреляции Спирмена в 1,7 раза. Расчет индекса корреляции привел к выводу о потери устойчивости временного ряда в 2019 году. Модуль комплексного показателя устойчивости Каякиной снижается на 42,31 раза, что также свидетельствует о потере устойчивости временного ряда.

Ключевые слова: устойчивость, временной ряд, количество пожаров, Российская Федерация. 

Аңдатпа. Есепке алу ережелерінің өзгеруіне байланысты Ресей Федерациясында 2019 жылы өрт санының 3,58 есе өсуі байқалды. Уақытша өрттердің тұрақтылығына секіруді зерттеуге әрекет жасалды. Тербеліс ауқымы 21,8 есе, уақыт қатарлары деңгейлерінің тұрақтылық индексі нормативтік мәннен 1,61 есе ауытқып, орташа сызықтық ауытқу 8,62 есе, орташа квадраттық ауытқу 12,12 есе, сызықтық тербеліс коэффициенті 7,93 есе, тербеліс коэффициенті 11,23 есе артқаны анықталды. Тұрақтылық коэффициенті 1,57 есе төмендеді. Сондай-ақ, Спирманның дәрежелік корреляция коэффициентінің модулінің 1,7 есе төмендеуі байқалды. Корреляция индексін есептеу 2019 жылы уақыт қатарының тұрақтылығын жоғалту туралы қорытындыға әкелді. Карякинаның тұрақтылықтың кешенді индикаторының модулі 42,31 есе азаяды, бұл сонымен қатар уақыт қатарының тұрақтылығын жоғалтуды көрсетеді.

Түйінді сөздер: тұрақтылық, уақытша қатар, өрт саны, Ресей Федерациясы. 

Abstract.  Due to the change in accounting rules in the Russian Federation in 2019, there was a 3.58-fold jump in the number of fires. An attempt is made to study the jump that occurred on the stability of a time series of fires. It was found that the range of oscillation increased by 21.8 times, the stability index of the time series levels deviated from the standard value by 1.61 times, the average linear deviation increased by 8.62 times, the average square deviation by 12.12 times, the coefficient of linear oscillation increased by 7.93 times, the coefficient of oscillation increased by 11.23 times. The stability coefficient decreased by 1.57 times. We also observed a 1.7-fold decrease in the modulus of Spearmans rank correlation coefficient. The calculation of the correlation index led to the conclusion about the loss of stability of the time series in 2019. The module of the complex Karyakina stability indicator decreases by 42.31 times, which also indicates a loss of stability of the time series.

Keywords: stability, time series, number of fires, Russian Federation.

  

УДК 614.8. 2; 51-7; 004.9 

Кусаинов А. Б., Сакенов Р. Е., Қайыргелді  Н. Қ. АНАЛИЗ ПОЖАРНОЙ ОПАСНОСТИ С ПРИМЕНЕНИЕМ МЕТОДОВ МАТЕМАТИЧЕСКОЙ СТАТИСТИКИ 

Құсайынов А. Б., Сакенов Р. Е.,  Қайыргелді Н. Қ. МАТЕМАТИКАЛЫҚ СТАТИСТИКА ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ӨРТ ҚАУІПТІЛІГІН ТАЛДАУ 

Kussainov А.,  Sakenov R.,  Kaiyrgeldi N. FIRE HAZARD ANALYSIS WITH THE USE OF METHODS OF MATHEMATICAL STATISTICS

 

Аннотация. В статье рассмотрены статистические данные произошедших чрезвычайных ситуаций и пожаров в Республике Казахстан в период с 1997 по 2021 гг.
С помощью математической статистики проведен анализ пожаров. Установлено сокращение числа пожаров за последние годы. Выявлены точечная и интервальная оценки, которые выступают в качестве контроля критических показателей при анализе пожарной обстановки. Рассчитаны средние интервальные значения для регионов Республики Казахстан, по которым проведен сравнительный анализ. Установлено, что применение методов математической статистики при обработке данных по пожарам позволяет определить необходимый уровень безопасности в каждом регионе республики.

Ключевые слова: математическая статистика, пожар, эмпирический закон распределения выборки.

Аңдатпа. Мақалада 1997-2021 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасында болған төтенше жағдайлар мен өрттердің статистикалық деректері қарастырылды. Соңғы жылдары өрт санын қысқарту белгіленді. Өрт жағдайын талдау кезінде сыни көрсеткіштерді бақылау ретінде әрекет ететін нүктелік және аралық бағалау анықталды. Салыстырмалы талдау жүргізілген Қазақстан Республикасының өңірлері үшін орташа аралық мәндер есептелген. Өрт бойынша деректерді өңдеу кезінде математикалық статистика әдістерін қолдану республиканың әрбір өңірінде қауіпсіздіктің қажетті деңгейін анықтауға мүмкіндік беретіні анықталды.

Түйінді сөздер: математикалық статистика, өрт, үлгіні бөлудің эмпирикалық заңы.  

Abstract. The article considers the statistical data of emergencies and fires in the Republic of Kazakhstan in the period from 1997 to 2021. With the help of mathematical statistics, the analysis of fires was carried out. A reduction in the number of fires in recent years has been established. Point and interval estimates have been identified, which act as a control of critical indicators in the analysis of the fire situation. The average interval values for the regions of the Republic of Kazakhstan are calculated, for which a comparative analysis is carried out. It is established that the use of mathematical statistics methods in the processing of fire data makes it possible to determine the necessary level of safety in each region of the republic.

Keywords: mathematical statistics, fire, empirical law of sample distribution.

 

 

ОӘЖ  614.8 

Жанмолдин Ж. Г.,  Голев В. В., Копытков В. В. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНДА  ҰШҚЫШСЫЗ  ҰШУ АППАРАТТАРЫН ҚОЛДАНУ ӨЗЕКТІЛІГІ 

Жанмолдин Ж. Г., Голев В. В., Копытков В. В. АКТУАЛЬНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ БЕСПИЛОТНЫХ ЛЕТАТЕЛЬНЫХ АППАРАТОВ В ОРГАНАХ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

Zhanmoldin Zh., Golev V., Kopytkov V. THE RELEVANCE OF THE USE OF UNMANNED AERIAL VEHICLES IN THE CIVIL PROTECTION BODIES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

 

Аңдатпа. Ұшқышсыз ұшу аппараттарын дамыту және енгізуді өзектендіру, өрт сөндіру мақсатында осы техникалық апараттарын қолдану, құтқару операцияларын жүргізу, төтенше жағдайды болжау мәселелерін зерделеу. Қазақстан Республикасында ұшқышсыз ұшу аппараттарын қолданудың сандық көрсеткіші келтірілген. Ұшқышсыз ұшу аппараттарын әртүрлі ауа-райы жағдайларында, қолайсыз физика-химиялық ортада және авиация күштері мен құралдарын іске қосу мүмкін болмаған жағдайларда қолданудың шетелдік тәжірибесі зерттелді.

Түйінді сөздер:  ұшқышсыз ұшу аппараты, дрон, өрт,төтенше жағдай, құтқару операциясы.  

Аннотация. Изучены вопросы перспективного развития и актуализации внедрения беспилотных летательных аппаратов, применения данных технических решений для целей пожаротушения, проведения спасательных операций, прогнозирования возможной чрезвычайной обстановки. Приведен количественный показатель применения беспилотных летательных аппаратов в Республике Казахстан. Изучен зарубежный опыт применения беспилотных летательных аппаратовв различных погодных условиях, неблагоприятной физико-химической среде и случаях, когда задействование сил и средств авиации не представляется возможным.

Ключевые слова: беспилотный летательный аппарат, дрон, пожар, чрезвычайная ситуация, спасательная операция. 

Abstract. The issues of prospective development and updating of the introduction of unmanned aerial vehicles, the use of these technical solutions for the purposes of fire fighting, rescue operations, and forecasting a possible emergency situation were studied. A quantitative indicator of the use of unmanned aerial vehicles in the Republic of Kazakhstan is shown. Foreign experience in the use and use of unmanned aerial vehicles, in various weather conditions, in an unfavorable physical and chemical environment, in cases where the use of forces and means of aviation is not possible, has been studied.

Keywords: unmanned aerial vehicle, drone, fire, emergency, rescue operation.

  

УДК 614.8 

Ақжанов Т. К., Мендыбаев А. Ж. ӨРТ СӨНДІРУ КЕЗІНДЕГІ АВАРИЯЛЫҚ БАРЛАУ ЖӘНЕ ӨРТ СӨНДІРУШІНІ ҚҰТҚАРУ 

Акжанов Т. К., Мендыбаев А. Ж. АВАРИЙНАЯ РАЗВЕДКА И СПАСЕНИЕ ПОЖАРНОГО ПРИ ТУШЕНИИ ПОЖАРА 

Akzhanov T., Mendybaev A.  EMERGENCY RECONNAISSANCE AND RESCUE OF A FIREFIGHTER IN EXTINGUISHING A FIRE

 

Аңдатпа.  Өрт сөндіру кезіндегі іс-әрекеттер, өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде өрт сөндіруші-құтқарушылардың жарақаттануы мен қаза болу себептері, көру және тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдарын пайдалану кезінде туындайтын негізгі ақаулар қаралды. Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде өрт сөндірушілер түсіп қалатын бірқатар жағдайлар көрсетілген. Өрт сөндіру кезінде қауіпсіздік деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, авариялық барлау буындарының көмегімен құтқару әдісін айқындайтын тұжырымдамалар, сондай-ақ өртке қарсы қызмет қызметкерлері арасында жазатайым оқиғалар санын азайтуға бағытталған бірқатар іс-шаралар көрсетілген.

Түйінді сөздер: өртке қарсы қызмет, өрт сөндіру, өрт сөндірушілерді құтқару мәселесі, авариялық барлау, жағдай. 

Аннотация. Рассмотрены действия при тушении пожаров, причины травмирования и гибели пожарных-спасателей при тушении пожаров и проведении аварийно-спасательных работ, основные неисправности, возникающие при эксплуатации средств индивидуальной защиты органов зрения и дыхания. Показан ряд ситуаций, в которые могут попасть пожарные при тушении пожаров и проведении аварийно-спасательных работ. Показаны концепции, позволяющие обеспечить уровень безопасности при тушении пожаров, определяющие метод спасения с помощью звеньев аварийной разведки, а также ряд мероприятий, направленных на снижение числа несчастных случаев среди сотрудников противопожарной службы.

Ключевые слова: противопожарная служба, пожаротушение, проблема спасения пожарных, аварийная разведка, ситуация.  

Abstract. The actions in extinguishing fires, the causes of injury and death of firefighters-rescuers in extinguishing fires and carrying out emergency rescue operations, the main malfunctions that occur during the operation of personal protective equipment of the organs of vision and breathing are considered. A number of situations are shown in which firefighters can get into when extinguishing fires and conducting emergency rescue operations. Concepts are shown to ensure the level of safety in extinguishing fires, determining the method of rescue with the help of emergency intelligence units, as well as a number of measures aimed at reducing the number of accidents among fire service employees.

Keywords: fire service, firefighting, the problem of rescue of firefighters, emergency intelligence, situation.

  

УДК 101.1

Шуматов Э. Г., Шуматова М. М. ТЕХНИКАЛЫҚ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ФИЛОСОФИЯНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

Шуматов Э. Г., Шуматова М. М. ОСОБЕННОСТИ МЕТОДИКИ ПРЕПОДАВАНИЯ ФИЛОСОФИИ В ТЕХНИЧЕСКИХ ВУЗАХ 

Shumatov E., Shumatova M. FEATURES OF THE METHODOLOGY OF TEACHING PHILOSOPHY IN TECHNICAL UNIVERSITIES

 

Аңдатпа. Қазіргі қоғамның жалпы техникаландыруы дәстүрлі құндылықтар жүйесінің бұзылуына және руханияттың жоғалуына себепші. Маманның технократиялық моделі жойылды. Инженердің кәсіби өмір шындығын тек техникалық ғана емес, сонымен бірге жалпыадамзаттық мәселелерді шешу қажеттілігімен толтыру оған ойдың прагматизмін жеңуге, әлемнің қазіргі заманғы бейнесін қызықты және жауапты құруға көшуге мүмкіндік береді. Қоғам бүгінгі күні инженерде оның адамгершілігін кез-келген жағдайда ашатын жаңа жеке қасиеттерді тәрбиелеуде. Осы орайда кәсіби құзыреттілікті тұрақты азаматтық ұстаныммен және жоғары рухани мәдениетпен байланыстыра алатын техникалық бейіндегі мамандарды даярлау өзектілігі туындап отыр.

Техникалық университетте студент жастардың білім беру және рухани тәжірибелерінің бірлігі мәселесі философия аясында шешілуі мүмкін. Руханилық философиялық талдаудың дәстүрлі пәні ретінде адамның өзін-өзі тануы мен оның үйлесімді дамуының қажетті шарты болып табылады. Философиялық білімнің негізі жеке тұлға мен қоғам арасындағы қарым-қатынасты оның өмірі мен кәсіби қалыптасуында өзектендіруге ықпал етеді. Адам бүкіл адамзаттың өмір сүруіне және әлеуметтік прогреске қауіп төндіретін нәрсені жоюға мүмкіндік беретін ішкі құндылық ресурсына айналады. Бүгінгі таңда техникалық білім беруді модернизациялаудағы философияның рөлі мен орнына баса назар аудару керек, өйткені оның ғылыми мәнін білу болашақ маманға өмір салтын әлеуметтік ұстанымдар өлшемін таңдауда өзін-өзі анықтауға мүмкіндік береді.

Түйінді сөздер: руханилық, рухани мәдениет, құндылық бағдарлары, философия, дүниетаным, техникалық адам, технократия.  

Аннотация. Общая технизация современного общества провоцирует разрушение традиционной системы ценностей и утрату духовности. Наполнение профессиональной жизненной реальности инженера необходимостью решения не только технических, но и общечеловеческих проблем позволяет ему преодолеть прагматизм мысли, перейти к увлекательному и ответственному построению современной картины мира. Общество сегодня воспитывает в инженере как специалисте новые личностные качества, которые в любой ситуации раскрывают его нравственность. В этой связи возникает актуальность подготовки специалистов технического профиля, способных связать профессиональную компетентность с устойчивой гражданской позицией и высокой духовной культурой.

В техническом вузе проблема единства образовательного и духовного опыта обучающейся молодежи может быть решена в рамках философии. Духовность как традиционный предмет философского анализа является необходимым условием самопознания человека и его гармоничного развития. Основа философского знания способствует актуализации взаимоотношений личности и общества в его жизни и профессиональном становлении. Человек становится внутренним ценностным ресурсом, позволяющим уничтожить то, что угрожает существованию всего человечества и социальному прогрессу. Сегодня необходимо акцентировать внимание на роли и месте философии в модернизации технического образования, так как знание ее научной сущности позволяет будущему специалисту самоопределиться в выборе критерия социальных принципов образа жизни.

Ключевые слова: духовность, духовная культура, ценностные ориентации, философия, мировоззрение, технический человек, технократия. 

Abstract: The general technization of modern society provokes the destruction of the traditional system of values and the loss of spirituality. Filling the professional life reality of an engineer with the need to solve not only technical, but also universal problems allows him to overcome the pragmatism of thought, move on to an exciting and responsible construction of a modern picture of the world. Society today brings up new personal qualities in an engineer as a specialist, which in any situation reveal his morality. In this regard, the relevance of training technical specialists who are able to connect professional competence with a stable civic position and high spiritual culture arises.

In a technical university, the problem of the unity of the educational and spiritual experience of young people can be solved within the framework of philosophy. Spirituality as a traditional subject of philosophical analysis is a necessary condition for self-knowledge of a person and his harmonious development. The basis of philosophical knowledge contributes to the actualization of the relationship between the individual and society in his life and professional development. A person becomes an internal value resource that allows him to destroy what threatens the existence of all mankind and social progress. Today it is necessary to focus on the role and place of philosophy in the modernization of technical education, since knowledge of its scientific essence allows the future specialist to self-determine in choosing the criterion of social principles of lifestyle.

Keywords: spirituality, spiritual culture, value orientations, philosophy, worldview, technical person, technocracy

  

UDC 378.147                                                                        

Sabitova D., Shashkenova K., Khan S. FEATURES OF TEACHING THE DISCIPLINE «INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES»  IN PROFESSIONALLY  ORIENTED ENGLISH 

Сабитова Д. С., Шашкенова К. К., Хан C. И. «АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР» ПӘНІН КӘСІБИ БАҒДАРЛАНҒАН АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

Сабитова Д. С. , Шашкенова К. К., Хан С. И. ОСОБЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ ДИСЦИПЛИНЫ «ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ» НА ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ОРИЕНТИРОВАННОМ АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

 

Annotation. The article demonstrates the changing attitude of people in matters of learning English based on the results of the English Proficiency Index study, which determines the level of English proficiency in different countries of the world. Based on the analysis, the relationship between the study of disciplines in the field of information technology and the English language is revealed, leading to an increase in the quality of training of specialists. The article presents various methods of studying professionally-oriented English: the essential characteristics of methods in learning a foreign language and the possibility of their application for the study of the discipline "Information and Communication Technologies" are revealed.

Keywords: Language for Specific Purposes method, Content Language Integrated Learning method, English, information and communication technologies, teaching methods.  

Аңдатпа. Мақалада әлемнің әртүрлі елдеріндегі ағылшын тілін меңгеру деңгейін анықтайтын English Proficiency Index зерттеу нәтижелері негізінде ағылшын тілін үйрену мәселелерінде адамдардың қарым-қатынасының өзгеруі көрсетілген. Жүргізілген талдау негізінде мамандарды даярлау сапасын арттыруға алып келетін ақпараттық технологиялар мен ағылшын тілі бағыты бойынша пәндерді оқыту арасындағы байланыс анықталды. Мақалада Кәсіби бағытталған ағылшын тілін үйренудің әртүрлі әдістері келтірілген: шет тілін оқытудағы әдістердің маңызды сипаттамасы және оларды «Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» пәнін оқу үшін қолдану мүмкіндігі көрсетілген.

Түйінді сөздер: арнайы тәсілдерге арналған Тіл әдісі, мазмұнды тілді интегралды оқыту әдісі, ағылшын тілі, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, оқыту әдістемесі. 

Аннотация. Статья демонстрирует изменение отношения людей в вопросах изучения английского языка на основе результатов исследования English Proficiency Index, который определяет уровень владения английским языком в разных странах мира. На основе проведенного анализа выявлена связь между изучением дисциплин по направлению информационные технологии и английского языка, приводящая к повышению качества подготовки специалистов. В статье представлены различные методы изучения профессионально-ориентированного английского языка: раскрывается сущностная характеристика методов при изучении иностранного языка и возможность их применения для изучения дисциплины «Информационно-коммуникационные технологии».

Ключевые слова: метод Language for Specific Purposes, метод Content Language Integrated Learning, английский язык, информационно-коммуникационные технологии, методика обучения.

  

ӘОК 1.17 

Рахым А. Ғ. ТАРИХТЫ ОҚЫТУДЫҢ ЗАМАНАУИ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕГІ  ТЕСТІЛЕУДІҢ МАҢЫЗЫ 

Рахым А. Ғ. ЗНАЧЕНИЕ ТЕСТИРОВАНИЯ КАК СОВРЕМЕННОГО ИНСТРУМЕНТА ПРЕПОДАВАНИЯ ИСТОРИИ 

Rakhym A.  THE IMPORTENCE OF TESTING AS A MODERN TOOL TO TEACH HISTORY

 

Аңдатпа: Әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағдарланған білім берудің жаңа жүйесін қалыптастыру оқу процесін ғылыми негізделген басқаруды, оқытудың міндетті және маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын бақылау саласында да инновациялық технологияларды әзірлеуді көздейді. Бақылаудың диагностикалық, білім беру, оқыту, білім беру, дамыту функциялары бар.

Оқу орындарының жүйесінде ауызша сұрау немесе жазбаша тапсырмаларды орындау түрінде білімді тексерудің дәстүрлі түрлері басым. Сонымен қатар, қазіргі заманғы білімді тексеру технологиясының маңызды және танымал құралы тест болып табылады. Білім алушылардың білімін тестпен тексеру әдісі педагогтар арасында да кеңінен танылуда.

Түйінді сөздер: педагогикалық тест, тапсырма, оқыту процесі, білім тексеру. 

Аннотация: Становление новой системы образования, ориентированной на вхождение в мировое образовательное пространство, предполагает научно-обоснованное управление учебным процессом, разработку инновационных технологий, в том числе и в сфере контроля, который является обязательным и важным компонентом обучения. Контроль имеет диагностическую, образовательную, обучающую, воспитательную, развивающую функции.

В системе учебных заведений преобладают традиционные формы проверки знаний в виде устного опроса или выполнения письменных заданий. Между тем важным и популярным инструментом современной технологии проверки знаний становятся тесты.

Ключевые слова: педагогический тест, задание, процесс обучения, проверка знаний. 

Abstract:  The formation of a new education system focused on entering the global educational space involves scientifically based management of the educational process, the development of innovative technologies, including in the field of control, which is a mandatory and important component of education. The control has diagnostic, educational, training, educational, developmental functions.

The system of educational institutions is dominated by traditional forms of knowledge testing in the form of an oral survey or written assignments. Meanwhile, tests are becoming an important and popular tool of modern knowledge testing technology.

Keywords: pedagogical test, task, learning process, knowledge testing.

 

 

Текст