2022г. Наука и образование в гражданской защите №3 (47)

 МИНИСТЕРСТВО ПО ЧРЕЗВЫЧАЙНЫМ СИТУАЦИЯМ

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

 

АКАДЕМИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ИМЕНИ МАЛИКА ГАБДУЛЛИНА

 

 

 

 

 

№3 (47), 2022

 

 

 

 

 

НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ

В ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЕ

 

 

 

 

 

 

 

КОКШЕТАУ 2022

УДК 614.8 (082)

ББК 68.69 (5Каз)

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» №3 (47), 2022 г., сентябрь.

Издается с марта 2011 года. В 2011-2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского технического института».

Собственник:Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан.

Журнал зарегистрирован в Министерстве информации и общественного развития Республики Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство №KZ37VPY00037096.

Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж, 14.10.2010 г.

 

 

Главный редактор: ШарипхановС. Д., доктор технических наук, асс. профессор

Заместитель главного редактора: ЖаулыбаевА.А., кандидат технических наук

 

Состав редакционногосовета:

Алешков М.В., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Байшагиров Х.Ж., доктор технических наук (РК, г. Кокшетау)

Кошумбаев М.Б., доктор технических наук (РК, г. Астана)

Мансуров З.А.,    доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Сивенков А.Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Тарахно Е.В.,доктор технических наук, доцент (Украина, г. Харьков)

Арифджанов С. Б., кандидат технических наук (РК, г. Астана)

Дабаев А.И.,  кандидат технических наук ( РК, г. Алматы)

Джумагалиев Р.М.,кандидат технических наук,профессор (РК, г. Алматы)

Камлюк А.Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь, г.Минск)

 

Состав редакционной коллегии:

 Карменов К.К. кандидат технических наук, асс.профессор (председатель); Альменбаев М. М., кандидат технических наук; Абдрахманов А. А., кандидат военных наук; Булегенов Е. П., кандидат военных наук; Захаров И.А., кандидат технических наук; Касымова С. К., кандидат филологических наук; Кусаинов А. Б., кандидат технических наук;  Макишев Ж. К., кандидат технических наук;Мусайбеков А. Г., кандидат технических наук;Шуматов Э. Г., кандидат философских наук;
Шумеков С.Ш., кандидат педагогических наук.

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» – периодическое издание, посвящённое проблемным вопросам гражданской обороны, обеспечения пожарной и промышленной безопасности, предупреждения и ликвидации аварий, катастроф, стихийных бедствий, а также подготовки специалистов органов гражданской защиты и др.

            Журнал предназначен для курсантов, магистрантов, адъюнктов, профессорско-преподавательского состава образовательных учреждений, научных и практических сотрудников, занимающихся решением вопросов защиты в чрезвычайных ситуациях, пожаровзрывобезопасности, а также разработкой, созданием и внедрением комплексных систем безопасности.

 

 

Издано в авторской редакции

ISSN 2220-3311©Академия гражданской защиты

                                                                                                 имени Малика Габдулина

                                                                                                МЧСРеспублики Казахстан, 2022

 

 

МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ – CONTENTS
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ, ЛИКВИДАЦИИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ И ГРАЖДАНСКОЙ ОБОРОНЫ
Ильин Ю. В., Шарипханов С. Д.,Кусаинов А. Б., ЖаулыбаевА. А. Современные способы коллективной защиты от поражающих факторов чрезвычайных ситуаций	4
Горовых О. Г., Альжанов Б. А., СаевичК. Ф.Спасение птиц при аварийном розливе нефти и нефтепродуктов	10
Джумагалиев Р. М., Кокушев О. К., Джумагалиев Т. Р., ВасинаИ. А.Обеспечение безопасности людей при горении аварийного фонтана углеводородного топлива	20
Кайбичев И. А., КайбичеваЕ. И.  Кластерный анализ результатов деятельности региональных управлений МЧС России	29
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПОЖАРНОЙ И ПРОМЫШЛЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Fedotov I., Sivenkov A., Kobelev A., KhasanovaG. The effect of flame retardant compositions on the process of thermal decomposition of wood	38
Климовцов В. М., СейдалинМ. М. Учет эргометрических показателей на этапе проектирования пожарной техники	43
МұсайбековА. Ғ. Өрт күрделілігінің шартты белгісін анықтау кезінде дискриминанттық талдауды қолдану	49
Мендыбаев А. Ж., Баймағанбетов Р. С., АкжановТ. К. Курсанттарды зардап шеккен ортада өзін-өзі құтқаруға үйрету	56
Оспанов К. К., Федоров А. В., БайжановаС. К. Аналитический обзор систем противоаварийной и противопожарной защиты технологического процесса гидроочистки дизельного топлива	64
ПРОБЛЕМЫ ОБУЧЕНИЯ
Жагупаров Ж. Е., АбдрахмановА. А. Азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің объектілік деңгейінде азаматтық қорғаныс бойынша оқу-жаттығуларды өткізу әдістемесін жетілдіру	70
ҚасымоваС. К. Әскери жоғары оқу орындарындағы курсанттардың білім алу үрдісінде кәсіптік қалыптасуының ерекшеліктері	79
MeirаmovаА. Some feаtures of teаching а foreign lаnguаge аt the Civil Defence Аcаdemy named after Mаlik Gаbdullin  MES of the Republic of Kаzаkhstаn	87

 

 

УДК 699.853 

Ильин Ю.В., Шарипханов С.Д., Кусаинов А. Б., Жаулыбаев А. А. СОВРЕМЕННЫЕ СПОСОБЫ КОЛЛЕКТИВНОЙ ЗАЩИТЫ ОТ ПОРАЖАЮЩИХ ФАКТОРОВ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ 

Ильин  Ю. В., Шәріпханов С. Д., Кусаинов А. Б., Жаулыбаев А. А. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАРЫНАН ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ ЗАМАНАУИ ӘДІСТЕРІ 

Ilyin Yu.V., Sharipkhanov  S.D., Kusainov  A. B., Zhaulybaev  A. A. MODERN METHODS OF COLLECTIVE PROTECTION FROM THE DAMAGING FACTORS OF EMERGENCIES

 

Аннотация. В статье обосновывается необходимость применения защитных сооружений для обеспечения безопасности производственного персонала при возникновении чрезвычайных ситуаций мирного и военного времени. Статья подготовлена в рамках научно-исследовательской работы по грантовому финансированию Министерства образования и науки Республики Казахстан на 2021-2023 годы на тему «Разработка мобильного защитного сооружения гражданской обороны контейнерного типа».

Ключевые слова: чрезвычайные ситуации мирного и военного времени, защитные сооружения. 

Аңдатпа. Мақалада бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар туындаған кезде өндірістік персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қорғаныс құрылыстарын қолдану қажеттілігі негізделеді. Мақала Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2021-2023 жылдарға арналған гранттық қаржыландыру бойынша "Контейнерлік үлгідегі азаматтық қорғаныстың ұтқыр қорғаныс құрылысын әзірлеу"тақырыбында ғылыми-зерттеу жұмысы шеңберінде әзірленген.

Түйінді сөздер: бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар, қорғаныс құрылыстары. 

Abstract. The article substantiates the need for the use of protective structures to ensure the safety of production personnel in the event of emergencies of peacetime and wartime. The article was prepared as part of the research work on grant funding of the Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan for 2021-2023 on the topic "Development of mobile civil defense structures of container type".

Keywords: emergencies of peacetime and wartime, protective structures.

  

 

УДК 502.13 : 574.24 

Горовых О.Г., Альжанов  Б.А., Саевич  К.Ф. СПАСЕНИЕ ПТИЦ ПРИ АВАРИЙНОМ РОЗЛИВЕ НЕФТИ И НЕФТЕПРОДУКТОВ 

Горовых О. Г., Әлжанов  Б. А., Саевич К. Ф. МҰНАЙ ЖӘНЕ МҰНАЙ ӨНІМДЕРІНІҢ АВАРИЯЛЫҚ ТӨГІЛУІ КЕЗІНДЕ ҚҰСТАРДЫ ҚҰТҚАРУ 

Gorovykh O. G., Alzhanov B. A., Saevich  K. F. BIRDS RESCUE DURING EMERGENCY SPILLING OF OIL AND PETROLEUM PRODUCTS

 

Аннотация. Представлено количество погибших птиц при наиболее масштабных разливах нефти и нефтепродуктов, происходивших в мире. Приведена методика очистки птиц от нефти, применяемая спасателями в настоящее время с использованием водных растворов поверхностно активных веществ. Предложена альтернативная методика очистки птицы от нефтяных загрязнений с применением мелкодисперсного порошка дигидрата сульфата кальция, которая позволяет: снизить стресс у птицы путем сокращения времени контакта дикой птицы с человеком, осуществлять очистку перьев в более короткий срок, исключить использование детергентов и необходимости подогрева воды, используемой для мытья птицы, повысить количество очищаемой птицы одной группой спасателей, возможно в отдельных случаях проводить очистку птицы дистанционно. Приведены результаты применения данной методики на живых объектах и неживых.

Ключевые слова: разливы нефти, гибель птиц, технология очистки птиц, дигидрат фосфата кальция, классификация загрязнений птицы. 

Аңдатпа. Дүние жүзіндегі ең ірі мұнай және мұнай өнімдерінің төгілуі кезіндегі өлген құстардың саны берілген. Құстарды мұнайдан тазарту техникасы берілген, оны қазіргі уақытта құтқарушылар белсенді улануды тудыратын сулы ерітінділермен пайдаланады. Майдың ластануынан сульфат дигидратының жұқа ұнтағын қолдану арқылы тазалаудың баламалы әдісі ұсынылады, ол мыналарға мүмкіндік береді: адамдарда жабайы құстармен жұқтыру уақытын қысқарту арқылы науқастарда стрессті азайтуға, қауырсындарды қысқа мерзімге тазалауға жол бермеуге, жуғыш заттардың және құстарды жуу үшін пайдаланылатын суды жылыту қажеттілігі, құтқарушылардың бір тобымен тазартылған құстардың санын көбейту, сирек жағдайларда құстарды қашықтан тазалау. Бұл әдістерді заттарға және жансызға қолдану нәтижелері берілген.

Түйінді сөздер:мұнайдың төгілуі, құстардың өлімі, құстарды тазалау технологиясы, натрий фосфат дигидраты, құстардың ластануының жіктелуі. 

Abstract.  The number of dead birds in the largest oil and oil product spills that occurred in the world is presented. A technique is given for cleaning birds from oil, which is currently used by rescuers using aqueous solutions that cause active poisoning. An alternative method of cleaning from oil pollution using a fine powder of sulfate dihydrate is proposed, which allows: to reduce stress in patients by reducing the time of infection with wild birds in humans, the prevention of cleaning feathers for a shorter period, the use of detergents and the need to heat the water used to wash birds , increase the number of birds cleaned by one group of rescuers, in rare cases, clean the birds remotely. The results of the application of these techniques on objects and inanimate are presented.

Keywords: oil spills, bird deaths, bird cleaning technology, sodium phosphate dihydrate, bird pollution classification.

  

УДК 544.7, 678.5-405.8 

Джумагалиев Р.М., Кокушев  О.К., Джумагалиев Т.Р., Васина  И.А. ОБЕСПЕЧЕНИЕ БЕЗОПАСНОСТИ ЛЮДЕЙ ПРИ ГОРЕНИИ АВАРИЙНОГО ФОНТАНА УГЛЕВОДОРОДНОГО ТОПЛИВА 

Джумагалиев Р. М., Кокушев О. К., Джумагалиев Т. Р., Васина И. А. КӨМІРСУТЕК ОТЫН АПАТТЫҚ ФОНТАНЫНЫҢ ЖАНУ КЕЗІНДЕ АДАМДАРДЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 

Djumagaliev R.M., Kokushev O.K., Jumagaliyev T.R., Vassina I.A. ENSURING THE SAFETY OF PEOPLE DURING THE COMBUSTION OF THE EMERGENCY FOUNTAIN OF HYDROCARBON FUEL

 

В статье обоснована необходимость разработки научнообоснованной методики определения падающего теплового потока от факела пожара аварийного фонтана углеводородного топлива для жидкого и газообразного продукта. При этом факел принимается конической формы, наклоненного под воздействием ветра от вертикальной оси по направлению ветра. Предлагаемая методика позволит определить падающий тепловой поток в любой точке пространства вокруг горящего факела с учетом направления и скорости ветра. Методика может использоваться так же при оценке теплового воздействия факела струи газа при аварии на магистральных газопроводах.

Практическое применение методики даст возможность определения безопасных расстояний для людей, участвующих в ликвидации аварии и тушении пожара, оценить безопасные расстояния для объектов, находящихся в зоне теплового воздействия, и дает исходные данные для разработки средств активной защиты людей и техники.

Ключевые слова: тепловой поток, факел пожара аварийного фонтана углеводородного топлива, методика оценки падающего теплового потока, безопасность при пожаре. 

Аңдатпа.  Мақалада сұйық және газ тәрізді өнімге арналған көмірсутекті отынның авариялық фонтанының өрт алауынан түсетін жылу ағынын анықтаудың ғылыми негізделген әдісін әзірлеу қажеттілігі негізделген. Бұл ретте алау желдің әсерінен тік осьтен желдің бағыты бойынша еңкейтілген конустық нысанда қабылданады.Ұсынылған әдістеме желдің бағыты мен жылдамдығын ескере отырып, жанып жатқан алаудың айналасындағы кеңістіктің кез келген нүктесінде түсетін жылу ағынын анықтауға мүмкіндік береді.Бұл әдісті магистральдық газ құбырларындағы апат кезінде газ ағынының алауының жылу әсерін бағалау кезінде де қолдануға болады.

Әдістемені практикалық қолдану аварияны жоюға және өртті сөндіруге қатысатын адамдар үшін қауіпсіз қашықтықты анықтауға, жылу әсер ету аймағындағы объектілер үшін қауіпсіз қашықтықты бағалауға мүмкіндік береді және адамдар мен техниканы белсенді қорғау құралдарын әзірлеу үшін бастапқы деректерді береді.

Түйінді сөздер: жылу ағыны, көмірсутекті отынның авариялық фонтанының өрт алауы, түсетін жылу ағынын бағалау әдістемесі, өрт кезіндегі қауіпсіздік. 

Abstract. The article substantiates the importance of developing a scientifically grounded method for determining the decreasing heat flux from the flame of an emergency fountain of hydrocarbon fuel for liquid and gaseous products. In this case, the torch takes a conical shape, inclined under the influence of the wind from the vertical axis in the direction of the wind. The proposed technique will make it possible to determine the falling heat flux at any point in space around the burning torch taking into account the direction and speed of the wind. The technique can also be used to assess the thermal effect of a gas jet flame in an accident on main gas pipelines.

The practical application of the technique will make it possible to determine the safe distances for people involved in the elimination of the accident and extinguish the fire, to estimate the safe distances for objects located in the heat-affected zone and provide initial data for the development of means of active protection of people and equipment.

Keywords: heat flow, fire torch of an emergency fountain of hydrocarbon fuel, methods for assessing a decreasing heat flow, fire safety.

   

УДК 614.84:519 

Кайбичев И. А., Кайбичева Е. И. КЛАСТЕРНЫЙ АНАЛИЗ РЕЗУЛЬТАТОВ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕГИОНАЛЬНЫХ УПРАВЛЕНИЙ МЧС РОССИИ 

Кайбичев И. А., Кайбичева  Е. К. РЕСЕЙ ТЖМ АУМАҚТЫҚ БАСҚАРМАЛАРЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ НӘТИЖЕЛЕРІНЕ КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ 

Kaibichev I. , Kaibichevа Е. CLUSTER ANALYSIS OF THE RESULTS OF THE ACTIVITIES OF THE REGIONAL DEPARTMENTS OF THE MINISTRY OF EMERGENCY SITUATIONS OF RUSSIA

 

Аннотация. Выполнен кластерный анализ результатов деятельности региональных управлений МЧС России за 2019 год. В результате применения процедуры оценки результата деятельности регионального управления МЧС России, решены проблемы различной размерности показателей и их многомерности. В итоге выполнена оценка одним безразмерным числом в диапазоне от 0 до 1. Выделены кластеры с чрезвычайной, низкой, средней, высокой результативностью. В результате корректировки классической процедуры кластерного анализа получены наглядные результаты.

Ключевые слова: кластерный анализ, оценка результативности, региональные управления МЧС России. 

Аңдатпа. Ресей ТЖМ өңірлік басқармаларының 2019 жылғы қызметінің нәтижелеріне кластерлік талдау жасалды. Ресей ТЖМ аймақтық басқармасы қызметінің нәтижесін бағалау процедурасын қолдану нәтижесінде көрсеткіштердің әртүрлі өлшемділігі және олардың көп өлшемділігі мәселелері шешілді. Нәтижесінде бағалау 0-ден 1-ге дейінгі диапазонда бір өлшемсіз санмен орындалды. Төтенше, төмен, орташа, жоғары нәтижелі кластерлер анықталды. Кластерлік талдаудың классикалық рәсімін түзету нәтижесінде көрнекі нәтижелер алынды.

Түйінді сөздер: кластерлік талдау, нәтижелілікті бағалау, Ресей ТЖМ аумақтық басқармалары. 

Abstract. A cluster analysis of the results of the activities of the regional departments of the Ministry of Emergency Situations of Russia for 2019 was carried out. As a result of the application of the procedure for evaluating the results of the activities of the regional department of the Ministry of Emergency Situations of Russia, the problems of various dimensions of indicators and their multidimensionality have been solved. As a result, an estimate was made by one dimensionless number in the range from 0 to 1. Clusters with extreme, low, medium, and high performance were identified. As a result of the correction of the classical cluster analysis procedure, visual results were obtained.

Keywords: cluster analysis, performance assessment, regional departments of the Ministry of Emergency Situations of Russia.

  

UDC 614.841.11 

Fedotov I., Sivenkov  A., Kobelev A., Khasanova G. THE EFFECT OF FLAME RETARDANT COMPOSITIONS ON THE PROCESS OF THERMAL DECOMPOSITION OF WOOD 

Федотов  И. О., Сивенков  А. Б., Кобелев А. А., Хасанова  Г. Ш. АҒАШТЫҢ ТЕРМИЯЛЫҚ ЫДЫРАУ ПРОЦЕСІНЕ ОТҚА ТӨЗІМДІ КОМПОЗИЦИЯЛАРДЫҢ ӘСЕРІ 

Федотов И. О., Сивенков А. Б., Кобелев  А. А., Хасанова Г. Ш. ВЛИЯНИЕ ОГНЕЗАЩИТНЫХ КОМПОЗИЦИЙ НА ПРОЦЕСС ТЕРМИЧЕСКОГО РАЗЛОЖЕНИЯ ДРЕВЕСИНЫ

 

Abstract. The analysis of the results of studies of the process of thermo-oxidative decomposition of wood with various flame retardants, effectively reducing the rate and heat of oxidation of the coal layer. The characteristics of thermal analysis determining the effectiveness of flame retardants for wooden structures are established. The influence of the chemical nature of flame retardants on the features of thermal decomposition of wood composite is shown. The use of flame retardants contributes to an earlier process of carbonation of wood, which leads to a decrease in the mass loss of samples in the temperature range 180 - 450 ° C.

Keywords: flame retardants, thermal analysis, dehydration, fire protection, fire hazard 

Аңдатпа. Көмір қабатының тотығу жылдамдығы мен жылуынтиімді төмендететін, әртүрлі оттан қорғайтын құрамы бар ағаштың термототықтырғыш ыдырау процесін зерттеу нәтижелеріне талдау жасалды. Ағаш конструкциялары үшін оттан қорғайтын құрамның тиімділігін анықтайтын термиялық талдауының сипаттамалары анықталды. Ағаш композитінің жылу таралу ерекшеліктеріне отқа қарсы химиялық табиғаттың әсері көрсетілген. Антипирендерді қолдану ағаш көмірінің ерте процесіне ықпал етеді, бұл 180 - 450 °C температура диапазонында үлгілердің массасын жоғалтудың төмендеуіне әкеледі.

Түйінді сөздер: антипирендер, термиялық талдау, дегидратация, оттан қорғау, өрт қауіпі. 

Аннотация. Проведен анализ результатов исследований процесса термоокислительного разложения древесины с различными огнезащитными составами, эффективно снижающими скорость и теплоту окисления угольного слоя. Установлены характеристики термического анализа, определяющие эффективность антипиренов для деревянных конструкций. Показано влияние химической природы антипиренов на особенности термораспада древесного композита. Применение антипиренов способствует более раннему процессу углеобразования древесины, что приводит к снижению потери массы образцов в температурном интервале 180 - 450 °С.

Ключевые слова: антипирены, термический анализ, дегидратация, огнезащита, пожарная опасность.

  

УДК 614.84 

Климовцов В. М., Сейдалин  М. М. УЧЕТ ЭРГОМЕТРИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ НА ЭТАПЕ ПРОЕКТИРОВАНИЯ ПОЖАРНОЙ ТЕХНИКИ 

Климовцов В.М., Сейдалин М.М. ӨРТ ТЕХНИКАСЫН ЖОБАЛАУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ЭРГОМЕТРИЯЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІ ЕСЕПКЕ АЛУ 

Klimovcov V., Seidalin M. TAKING INTO ACCOUNT ERGOMETRIC INDICATORS AT THE DESIGN STAGE OF FIRE EQUIPMENT

 

Аннотация. В статье приведены результаты замеров антропометрических параметров курсантов 2-го курса факультета очного обучения, которые являются основополагающим фактором в системе «человек-машина». На основании проведенных замеров определены показатели среднего роста, его среднеквадратичное отклонение, а также определены усредненные показатели других антропометрических признаков. Рассмотрены необходимые эргономические критерии для проектирования пожарных автомобилей, влияние эргономических свойств и показателей в системе «человек-машина», роль антропометрической, сенсомоторной и энергетической совместимости на этапе проектирования пожарного автомобиля.

Ключевые слова: антропометрия, эргономика, эргатические системы, пожарные автоцистерны, предельно-габаритные размеры. 

Аңдатпа. Мақалада «адам-машина» жүйесіндегі негізгі фактор болып табылатын күндізгі оқу факультетінің 2-ші курс курсанттарының антропометриялық параметрлерін өлшеу нәтижелері келтірілген. Жүргізілген өлшеулер негізінде орташа өсу көрсеткіштері, оның орташа квадраттық ауытқуы, сондай-ақ басқа антропометриялық белгілердің орташа көрсеткіштері анықталды. Өрт сөндіру автомобильдерін жобалауға қажетті эргономикалық талаптары, адам-машина жүйесіндегі эргономикалық қасиеттер мен көрсеткіштердің әсері, өрт сөндіру машинасын жобалау кезеңіндегі антропометриялық, сенсормоторлық және энергетикалық үйлесімділіктің рөлі қарастырылады.

Түйінді сөздер: антропометрия, эргономика, эргатикалық жүйелер, өрт сөндіру автоцистерналары, шекті-габариттік өлшемдер. 

Abstract. The article presents the results of measurements of anthropometric parameters of cadets of the 2nd year of the Faculty of full-time education, which are a fundamental factor in the "man-machine" system. Based on the measurements carried out, the indicators of average growth, its standard deviation, and also the average indicators of other anthropometric characteristics were determined. The necessary ergonomic criteria for the design of fire trucks, the influence of ergonomic properties and indicators in the "man-machine" system, the role of anthropometric, sensorimotor and energy compatibility at the design stage of a fire truck are considered.

Keywords: anthropometry, ergonomics, ergatic systems, fire tankers, maximum overall dimensions.

  

УДК 004.8 

Мұсайбеков А. Ғ.  ӨРТ КҮРДЕЛІЛІГІНІҢ ШАРТТЫ БЕЛГІСІН АНЫҚТАУ КЕЗІНДЕ ДИСКРИМИНАНТТЫҚ ТАЛДАУДЫ ҚОЛДАНУ 

Мусайбеков А. Г. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ДИСКРИМИНАНТНОГО АНАЛИЗА ПРИ ОПРЕДЕЛЕНИИ УСЛОВНОГО ПРИЗНАКА СЛОЖНОСТИ ПОЖАРА 

Mussaibekov A.G.  THE USE OF DISCRIMINANT ANALYSIS IN DETERMINING THE CONDITIONAL SIGN OF FIRE COMPLEXITY

 

Аңдатпа. Мақалада дискриминантты талдау негізінде қорғаныс объектісіндегі өрттің күрделілігінің шартты белгісін анықтау міндеті қарастырылған. Дискриминантты талдау жүргізу үшін мұнай өңдеу объектілерінен өрттер бойынша деректер базасы құрылды. Деректер базасынан деректердің 75 %-ы оқыту үшін алынған, ал қалған 25 %-ы апробациялауға арналған. Оқу үлгісін сыныптарға бөлу кезінде мұғаліммен оқыту міндеті қолданылады. Статистикалық мәліметтерді өңдеу үшін Matlab бағдарламалық-математикалық кешені қолданылды. Нақты болжау пайыздарымен матрица түрінде әр дәреженің жіктеу сапасын бағалау жүргізілді. Дискриминантты талдау оқу үлгісінен ең ақпараттық коэффициенттерді таңдауға және олардың негізінде әр өрттің күрделілігінің шартты белгісін анықтауға мүмкіндік берді.

Түйінді сөздер: дискриминантты талдау, өрттің күрделілігінің шартты белгісі, шешім қабылдауды қолдау жүйесі, өрт қауіпсіздігі, қорғау объектісі. 

Аннотация.  В статье рассмотрена задача определения условного признака сложности пожара на объекте защиты на основе дискриминантного анализа. Для проведения дискриминантного анализа была создана база данных по пожарам с объектов нефтепереработки. С базы данных 75 % данных взято для обучения, а оставшиеся 25 % предназначены для апробации. При разделении обучающей выборки на классы применена задача обучения с учителем. Для статистической обработки данных был использован программно-математический комплекс Matlab. Проведена оценка качества классификации каждого ранга в виде матрицы с процентами точного прогнозирования. Проведенный дискриминантный анализ позволил отобрать наиболее информативные коэффициенты из обучающей выборки и на их основе определить, условны признак сложности каждого произошедшего пожара.

Ключевые слова: дискриминантный анализ, условный признак сложности пожара, система поддержки принятия решений, пожарная безопасность, объект защиты. 

Abstract.  The article considers the problem of determining a conditional sign of the complexity of a fire at a protection facility based on discriminant analysis. To carry out discriminant analysis, a database on fires from oil refining facilities was created. 75 % of the data from the database is taken for training, and the remaining 25 % is intended for testing. When dividing the training sample into classes, the task of teaching with a teacher is applied. The Matlab software and mathematical complex was used for statistical data processing. The quality of classification of each rank is evaluated in the form of a matrix with percentages of accurate prediction. The conducted discriminant analysis made it possible to select the most informative coefficients from the training sample and, based on them, determine whether the sign of complexity of each fire occurred is conditional.

Keywords: discriminant analysis, conditional sign of fire complexity, decision support system, fire safety, object of protection.

  

ОӘЖ 614.8 

Мендыбаев А. Ж., Баймағанбетов Р. С., Ақжанов Т. К. КУРСАНТТАРДЫ ЗАРДАП ШЕККЕН ОРТАДА ӨЗІН-ӨЗІ ҚҰТҚАРУҒА ҮЙРЕТУ 

Мендыбаев А. Ж., Баймаганбетов Р. С., Акжанов Т. К. ОБУЧЕНИЕ КУРСАНТОВ САМОПОМОЩИ В НЕПРИГОДНОЙ ДЛЯ ДЫХАНИЯ СРЕДЕ 

Mendybaev A.Zh., Baimaganbetov R.S., Akzhanov T.K. TRAINING OF SELF-HELP CADETS IN THE AFFECTED ENVIRONMENT

 

Аңдатпа. Бұл мақалада Қазақстан Республикасы ТЖМ  М.Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы күндізгі оқу факультетінің курсанттарын өрт сөндіру барысында қолайсыз жағдайлар туындаған кезде өрт сөндірушілерді адамдарды құтқару әдісі ретінде құтқарып, таза ауаға шығаруға үйрету жағдайы қарастырылған.

Тәжірибе Қазақстан Республикасы ТЖМ М.Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясының 1-ші оқу зертханалық корпусында өткізілді.Тәжірибе өткізу барысында өрт сөндірушілерді құтқарудың бірнеше тәсілі қарастырылған.

Түйінді сөздер:өрт сөндірушілердің өлімінің негізгі себептері, эмоционалды жағдайы, дүрбелең, қатты жүйке толқуы, табиғи апат, өрт сөндірушілер. 

Аннотация. В данной статье рассмотрены методы спасения человека при пожаре на примере  курсантов факультета очного обучения Академии гражданской защиты имени М. Габдуллина МЧС Республики Казахстан. Эксперимент предусматривал возникновение нештатной ситуации в работе звена газодымозащитной службы (потеря ориентира, получение травмы и т.д.), после чего поступал сигнал о попадании звена в нештатную ситуацию. Команда быстрого реагирования, сформированная из числа курсантов, отрабатывала элементы поиска и транспортировки пострадавших на свежий воздух, руководствуясь основными принципами аварийной разведки и спасения пожарных. Эксперимент проводился в учебно-лабораторном корпусе Академии.

Ключевые слова:основные причины смерти пожарных, эмоциональное состояние, паника, сильное нервное возбуждение, стихийное бедствие, пожарные. 

Abstract. This article considers the case of teaching cadets of the Faculty of full-time education of the M. Gabdullin Academy of Civil Protection of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan to rescue and bring firefighters to fresh air as a way of saving people in the event of adverse conditions during fire extinguishing.

The experiment was conducted in the 1st educational laboratory building of the M. Gabdullin Academy of Civil Protection of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan. During the experiment, several ways of rescuing firefighters are provided.

Keywords: the main causes of death of firefighters, emotional state, panic, strong nervous excitement, natural disaster, firefighters.

 

УДК 681.54 

Оспанов К. К., Федоров А. В., Байжанова С.К. АНАЛИТИЧЕСКИЙ ОБЗОР СИСТЕМ ПРОТИВОАВАРИЙНОЙ И ПРОТИВОПОЖАРНОЙ ЗАЩИТЫ ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ПРОЦЕССА ГИДРООЧИСТКИ ДИЗЕЛЬНОГО ТОПЛИВА 

Оспанов К. К., Федоров А. В., Байжанова С.К. ДИЗЕЛЬ ОТЫНЫН ГИДРОТАЗАРТУ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСІНІҢ АВАРИЯҒА ҚАРСЫ ЖӘНЕ ӨРТТЕН ҚОРҒАУ ЖҮЙЕЛЕРІНЕ АНАЛИТИКАЛЫҚ ШОЛУ 

Ospanov K. K., Fedorov A.V., Baizhanova S.K. ANALYTICAL REVIEW OF EMERGENCY AND FIRE PROTECTION SYSTEMS OF THE DIESEL FUEL HYDROTREATING PROCESS

 

Аннотация. В статье приведены возможные аварийные случаи при эксплуатации технологической установки гидроочистки дизельного топлива, а также обзор системы противоаварийной автоматической защиты с перечнем аварийных блокировок по предупреждению возникновения аварийных ситуаций, отмечены недостатки существующей системы противопожарной защиты и предложен устранение существующих недостатков путем проектирования и внедрения интегрированных систем взрывопожарной защиты.

Ключевые слова: авария, нефтеперерабатывающая и нефтехимическая промышленность, гидроочистка дизельного топлива, противоаварийная автоматическая защита, противопожарные системы, защитная блокировка. 

Аңдатпа. Мақалада дизель отынын гидротазартудың технологиялық қондырғысын пайдалану кезіндегі ықтимал авариялық жағдайлар келтірілген, сондай-ақ авариялық жағдайлардың туындауының алдын алу бойынша авариялық бұғаттаулар тізбесі бар аварияға қарсы автоматты қорғау жүйесіне шолу келтірілген, қолданыстағы өртке қарсы қорғау жүйесінің кемшіліктері атап өтілген және жарылыс-өрт қорғанысының интеграцияланған жүйелерін жобалау және енгізу арқылы мәселенің шешуі ұсынылған.

Түйінді сөздер: апат, мұнай өңдеу және мұнай-химия өнеркәсібі, дизель отынын гидротазалау, аварияға қарсы автоматты қорғау, өртке қарсы жүйелер, қауіпсіздік бұғаттау. 

Abstract. The article provides possible emergency cases in the process of diesel fuels hydrotreating.  There is a review of the system of emergency automatic protection with a list of emergency locks to prevent the occurrence of emergency situations. It has been noted the shortcomings of the existing fire protection system and the solution of the problem has been proposed through the design and implementing integrated fire protection systems.

Keywords: accident, oil refining and petrochemical industry, diesel fuels hydrotreating, emergency automatic protection, fire protection systems, protective blocking.

 

УДК351.862.216.1:614.8 

Жагупаров  Ж. Е., Абдрахманов А. А. АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУДЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЖҮЙЕСІНІҢ ОБЪЕКТІЛІК ДЕҢГЕЙІНДЕ АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАНЫС БОЙЫНША ОҚУ-ЖАТТЫҒУЛАРДЫ ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІН ЖЕТІЛДІРУ 

Жагупаров Ж. Е., Абдрахманов А. А. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ  МЕТОДИКИ ПРОВЕДЕНИЯ УЧЕНИЙ ПО ГРАЖДАНСКОЙ ОБОРОНЕ НА ОБЪЕКТОВОМ УРОВНЕ ГОСУДАРСТВЕННОЙ СИСТЕМЫ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ 

Zhaguparov J. E., Abdrakhmanov A. A. IMPROVING THE METHODOLOGY OF CONDUCTING CIVIL DEFENSE EXERCISES AT THE OBJECT LEVEL OF THE STATE CIVIL PROTECTION SYSTEM

 

Аңдатпа. Мақалада әртүрлі сипаттағы төтенше жағдайлар мен қарулы қақтығыстар кезінде объектілердің қызметкерлері мен қызметшілерінің іс-қимыл тақырыптары бойынша азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің объектілік деңгейінде азаматтық қорғаныс бойынша оқу-жаттығуларды өткізу әдістемесін жетілдірудің өзектілігі қарастырылады. Техногендік сипаттағы ауқымды төтенше жағдайлар әрдайым жедел жағдайды нашарлатады, бұл дағдарыстық жағдайлардың өсуіне, орасан зор экономикалық, энергетикалық және еңбек шығынына әкеледі, сондықтан табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде жаттығуларды ұйымдастыру және өткізу жөніндегі іс-шараларды жетілдіру мәселелерінің өзектілігі күмән тудырмайды. Дайындық құжаттарының түрлері ұсынылып, оқу-жаттығуларға дайындық алгоритмі анықталыпұсынылған.

Мақалада азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің объектілік деңгейлерінде азаматтық қорғаныс бойынша оқу-жаттығуларды ұйымдастыру мен өткізудің әдістемелік тәсілін жетілдіру мәселелері қарастырылады

Түйінді сөздер: азаматтық қорғаныс, дайындық, оқу-жаттығу,  азаматтық қорғаныс кіші жүйесін жетіліру, басқару органдары. 

Аннотация. В статье рассматриваются актуальность совершенствования методики проведения учений по гражданской обороне на объектовом уровне государственной системы гражданской защиты  по темам действий работников и служащих объектов при чрезвычайных ситуациях различного характера и вооруженных конфликтах. Масштабные чрезвычайные ситуации техногенного характера всегда ухудшают оперативную обстановку, что приводит к нарастанию кризисных ситуаций, огромным экономическим, энергетическим и трудозатратам поэтому актуальность вопросов совершенствования мероприятий по организации и проведения учений при действиях чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера не вызывает сомнений. Представлены  предлагаемые виды подготовительных документов и определены алгоритм подготовки к учениям.

В статье рассматривается вопросы совершенствования методического подхода к организации и проведению учений по гражданской обороне на объектовых уровнях государственной системы гражданской защиты.

Ключевые слова: гражданская оборона, подготовка, учения,  совершенствование системы гражданской обороны, органы управления.

Abstract. The article discusses the relevance of improving the methodology of conducting civil defense exercises at the object level of the state civil protection system on the topics of actions of employees and employees of facilities in emergency situations of various types and armed conflicts. Large-scale man-made emergencies always worsen the operational situation, which leads to an increase in crisis situations, huge economic, energy and labor costs, therefore, the relevance of improving measures for organizing and conducting exercises during natural and man-made emergencies is beyond doubt. The proposed types of preparatory documents are presented and the algorithm of preparation for the exercises is determined.

The article discusses the issues of improving the methodological approach to the organization and conduct of civil defense exercises at the object levels of the state civil protection system.

Keywords: civil defense, training, exercises, improvement of the civil defense system, management bodies.

  

ӘОЖ:811.356.252 

Қасымова С. К. ӘСКЕРИ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ КУРСАНТТАРДЫҢ БІЛІМ АЛУ ҮРДІСІНДЕ КӘСІПТІК ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

Касымова С.К. ОСОБЕННОСТИ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО СТАНОВЛЕНИЯ КУРСАНТОВ В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ В ВОЕННОМ ВУЗЕ 

Kasymova S. K. FEATURES OF PROFESSIONAL FORMATION OF CADETS IN THE PROCESS OF TRAINING IN A MILITARY UNIVERSITY

 

Аңдатпа. Аталған мақалада әскери жоғары оқу орындарындағы курсанттардың білім алу үрдісінде кәсіптік қалыптасуының ерекшеліктері туарлы баяндалған. Болашақ әскери мамандарды оқыту белігілі бір технологияны қолдана отырып, қойылған мақсаттарға жетудегі, оқу объектісінің меңгерілуіндегі субъектілердің (білім алушы мен оқытушының) педагогикалық ара-қатынасын сипаттайтын екі түрлі мағына береді және  негізгі талаптары ретінде ол әскери қызметшінің жоғары дәрежедегі әскери-кәсіптік шеберлігінің дайындығына сай келетін жаңа заманғы талаптарға сәйкес  болуы керек. Оқу барысында меңгерілетін білімді, білікпен дағдыны қорытындылай келгенде әскери шеберлік қалыптасады. Бұл маңызды мақсат әскери қызметшінің әртүрлі бейіндік пәндер бойынша сабақтарда оқу барысында іске асатыны  белгілі. Сонымен қатар кез-келген пән аясында әскери жоғары оқу орнындағы білім алушының кәсіптік қалыптасуына ерекше мән берілуі тиіс деп есептейміз. Себебі болашақ маман  яғни түлек еңбек жолына жолдама аларда өзінің сол мамандығына деген сәйкестігі саналы түрде біршама жоғары деңгейде болуы қажет. Әскери оқу үрдісінің логикасы екі жақтан да білімді өрбіту мен епті меңгеру үрдісіне әсер ететін жағдайлар мен дәлелдердің барлығын есепке алуды талап етеді. Ал курсанттарды оқытудағы тәрбиелеуші мен дамытушы адамгершілік қағидалар жекелік және ұжымдық қөзқарас ережесінің заңдылықтарын зерттейді.

Түйінді сөздер:әскери қызмет, маман, кәсіптік қалыптасу, әскери педагогика, оқу үрдісі,тәрбие, қарым- қатынас, тарих. 

Аннотация. В данной статье рассмотрены особенности профессионального становления курсантов военных вузов в учебном процессе. Подготовка будущих военных специалистов имеет два значения, характеризующих педагогические взаимоотношения субъектов (курсантов и преподавателей) в достижении поставленных целей с использованием определенной технологии, и в качестве основного условия отвечает требованиям высокого уровня военного профессионализма. Военные навыки формируются при обобщении знаний и умений, полученных в ходе обучения. Известно, что эта важная цель достигается при подготовке военнослужащих по различным дисциплинам.Мы также считаем, что особое внимание по любой дисциплине следует уделить профессиональному развитию курсантов военных вузов.Это связано с тем, что при направлении на работу будущего специалиста, т. е. выпускника, он должен сознательно иметь высокий уровень соответствия этой профессии.Логика процесса военной подготовки требует учета всех обстоятельств и аргументов, влияющих на процесс освоения знаний и навыков с обеих сторон.Воспитательно-развивающие нравственные начала в обучении курсантов изучают законы, правила индивидуального и коллективного подхода.

Ключевые слова: военная служба, специалист, повышение квалификации, военная педагогика, воспитательный процесс, воспитание, общение, история. 

Abstract. This article discusses the features of the professional development of cadets of military universities in the educational process.The training of future military specialists has two meanings that characterize the pedagogical relationship of subjects (cadets and teachers) in achieving the goals set using a certain technology, and as the main condition meets the requirements of a high level of military professionalism.Military skills are formed by summarizing the knowledge and skills acquired during training. It is known that this important goal is achieved in the training of military personnel in various disciplines.We also believe that special attention in any discipline should be given to the professional development of cadets of military universities. This is due to the fact that when a future specialist, i.e. a graduate, is sent to work, he must consciously have a high level of compliance with this profession.The logic of the military training process requires taking into account all the circumstances and arguments that affect the process of mastering knowledge and skills on both sides. Educational and developing moral principles in the training of cadets study the laws, rules of an individual and collective approach.

Keywords: military service, specialist, professional development, military pedagogy, educational process, education, communication, history.

 

UDC 372.811.111.1 

Meirаmovа А. SOME FEАTURES OF TEАCHING А FOREIGN LАNGUАGE АT THE CIVIL DEFENCE АCАDEMY NAMED AFTER MАLIK GАBDULLIN MES OF THE REPUBLICOF KАZАKHSTАN 

Мейрамова А.Б. НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА В АКАДЕМИИ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ИМЕНИ М. ГАБДУЛЛИНА МЧС РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

Мейрамова А.Б. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЖММ.ҒАБДУЛЛИН АТЫНДАҒЫ АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ АКАДЕМИЯСЫНДА ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ КЕЙБІР ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

 

Аbstrаct. This аrticle is аbout teаching foreign lаnguаges ​​in the modern system of continuing professionаl educаtion of the Republic of Kаzаkhstаn is а mаndаtory component. The course of teаching а foreign lаnguаge аt а university leаds to the formаtion of professionаl communicаtive competence аnd is chаrаcterized by а professionаl orientаtion аnd communicаtive orientаtion. Аt the sаme time, teаching professionаl foreign lаnguаge educаtion (а prаcticаl goаl) in а non-linguistic university hаs educаtionаl аnd educаtionаl functions thаt contribute to the formаtion of students аbility to estаblish scientific аnd interculturаl relаtions, аs well аs to increаse the generаl culturаl level of future grаduаtes.

Keywords: the methodology, professionаl vocаbulаry, foreign lаnguаge, educаtion, the communicаtive functions of lаnguаge forms, а non-linguistic university, communicаtive competence. 

Аннотация. В данной статье рассматривается расширение  структурного и лексического запаса курсантов в процессе изучения иностранного языка, которое в большей мере должно ориентироваться на практическое использование знаний, в рамках профессиональной языковой компетенции, обозначенной программой курса иностранного языка.  Таким образом, развитие грамматических и лексических умений,  прорабатываемых на занятиях, должно ориентироваться на активизацию продуктивных языковых навыков.  Использование различных методик для реализации коммуникативных умений является прямой задачей преподавателя иностранного языка, который в свою очередь ищет эффективные методические приемы, определяет тематику занятий, подбирает адекватный аутентичный материал

Ключевые слова: методика, профессиональная лексика, иностранный язык, образование, коммуникативные функции языковых форм, неязыковой университет, коммуникативная компетенция. 

Аңдатпа. Бұл мақалада курсанттардың шет тілін меңгеру үдерісіндегі құрылымдық және лексикалық қорын кеңейту мәселелері қарастырылады, ол шетел тілі бағдарламасында көрсетілген кәсіби тілдік құзыреттілік шеңберінде білімді практикалық пайдалануға көбірек бағдарлануы тиіс. курс. Сонымен, сабақта пысықталатын грамматикалық және лексикалық дағдыларды дамыту өнімді тілдік дағдыларды белсендіруге бағытталуы керек. Коммуникативтік дағдыларды жүзеге асыру үшін әртүрлі әдістерді қолдану шетел тілі мұғалімінің тікелей міндеті болып табылады, ол өз кезегінде тиімді әдістемелік әдістерді іздейді, сабақтардың тақырыптарын анықтайды және адекватты шынайы материалды таңдайды.

Түйінді сөздер: әдістеме, кәсіби лексика, шет тілі, білім беру, тілдік формалардың коммуникативті қызметтері, тілдік емес университет, коммуникативтік құзыреттілік.