2021г. Наука и образование в гражданской защите №4 (44)

УДК 614.8 (082)

ББК 68.69 (5Каз)

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите»  № 4 (44), 2021 г.,  декабрь.

Издается с марта 2011 года. В 2011–2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского технического института».

Собственник: Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казазстан.

Журнал зарегистрирован в Министерстве информации и общественного развития Республики Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство № KZ37VPY00037096.

Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж,  14.10.2010 г.

  

Главный редактор:  Шарипханов С. Д.,  доктор технических наук, асс. профессор

Заместитель главного редактора:  Карменов К.К., кандидат технических наук,  асс. профессор

 

Состав редакционного совета:

Алешков М. В.,  доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Байшагиров Х. Ж.,  доктор технических наук (РК, г. Кокшетау)

Кошумбаев М. Б.,  доктор технических наук (РК, г. Нур-Султан)

Мансуров З. А.,    доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Сивенков А. Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Арифджанов С. Б., кандидат технических наук (РК, г. Нур-Султан)

Дабаев А. И.,  кандидат технических наук ( РК, г. Алматы)

Джумагалиев Р. М.,  кандидат технических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Камлюк А. Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь,             г. Минск)

Тарахно А. В., кандидат технических наук, доцент (Украина, г. Харьков)

 

Состав редакционной коллегии:

Альменбаев М. М., кандидат технических наук; Абдрахманов А. А., кандидат технических наук; Булегенов Е. П., кандидат военных наук; Жаулыбаев А. А., кандидат технических наук; Захаров И.А., кандидат технических наук; Касымова С. К., кандидат филологических наук; Кусаинов А. Б., кандидат технических наук;  Макишев Ж. К., кандидат технических наук; Мусайбеков А. Г.,  кандидат технических наук; Шахуов Т. Ж., кандидат технических наук; Шуматов Э. Г., кандидат философских наук; Шумеков С.Ш., кандидат педагогических наук.

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» - периодическое издание, посвящённое вопросам обеспечения пожарной безопасности, предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций. Тематика журнала – теоретические и практические аспекты предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций; обеспечение пожарной  безопасности; проблемы обучения и др.

Журнал предназначен для курсантов, магистрантов, адъюнктов, профессорско-преподавательского состава образовательных учреждений, научных и практических сотрудников, занимающихся решением вопросов защиты в чрезвычайных ситуациях, пожаровзрывобезопасности, а так же разработкой, созданием и внедрением комплексных систем безопасности.

 

 

Издано в авторской редакции

ISSN 2220-3311                            ©  Академия гражданской защиты

                                                                                имени Малика Габдулина

                                                                                МЧС  Республики Казахстан, 2021

 

МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ – CONTENTS
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ И ЛИКВИДАЦИИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ
Горовых О. Г., Альжанов Б. А., Саевич К. Ф. Использование активированных отходов производства экстракционной фосфорной кислоты при ликвидации аварийных разливов нефти и нефтепродуктов на твердой поверхности методом заграждений	4
Шарипханов С. Д., Куттыбаев Е. М., Шаяхметов А. Т., Жаулыбаев А. А. Некоторые вопросы по нормированию оконечных устройств системы оповещения гражданской защиты	14
Булегенов Е. П.,  Фрайденберг А. Г.,  Зиядинов Ш. Ө. Анализ чрезвычайных ситуаций, вызванных неконтролируемыми взрывами боеприпасов на территории стран СНГ и ближнего зарубежья	22
Мусайбеков А. Г. Основные направления развития существующей автоматизи-рованной информационно-управляющей системы чрезвычайных ситуаций Республики Казахстан	30
Тлеуова Ж. О., Калиева Г. К., Шаймерденова З. М. Методы нейтрализации потенциально опасных элементов в почве при чрезвычайных ситуациях	36
Zhabayeva M., Zhakupova S., Urazbayeva S. Assessment of occupational risks in production	42
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПОЖАРНОЙ И ПРОМЫШЛЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Табылов А. У., Суйеуова Н. Б. Современные системы пенного пожаротушения морских причальных комплексов нефтетерминалов	47
Сабитов Е. Е., Дюсембинов Д. С., Жумагулова А. А. Особенности кератинсодер-жащего сырья для производства технической пены	55
Сугиров Д. У., Оспанова С. М., Шайхиева К. М., Есеева Л. Б. Пять рекомендаций к мотивации у сотрудников предприятия  соблюдения норм безопасности на рабочем месте	62
Акжанов Т. К., Баймаганбетов Р. С., Мендыбаев А. Ж. К вопросу аварийных ситуаций при тушении пожаров	68
Захаров И. А. Анализ временных характеристик функционирования пожарно-спасательных подразделений	74
Шапихов Е. М., Тулегенов Б. С. Применение полиуретанов в качестве вида теплоизоляционного материала конструкций и зданий	80
ПРОБЛЕМЫ ОБУЧЕНИЯ
Мухамеджанова Г. Т., Жуанышпаева С. Ж. Жаңартылған білім мазмұнын жүзеге асыру жағдайында тілдік құралдарды оқытудың лингвомәдени негіздері	85
Алдабеков А. Т., Аскаров Р. С. Совершенствование учебно-тренировочного комплекса для подготовки газодымозащитников	94

 

 

УДК 669. 553

О. Г. Горовых, Б. А. Альжанов, К. Ф. Саевич ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АКТИВИРОВАННЫХ ОТХОДОВ ПРОИЗВОДСТВА ЭКСТРАКЦИОННОЙ ФОСФОРНОЙ КИСЛОТЫ ПРИ ЛИКВИДАЦИИ АВАРИЙНЫХ РАЗЛИВОВ НЕФТИ И НЕФТЕПРОДУКТОВ НА ТВЕРДОЙ ПОВЕРХНОСТИ МЕТОДОМ ЗАГРАЖДЕНИЙ

О. Г. Горовых¹,  Б. А. Әлжанов²,  К. Ф. Саевич³  ЭКСТРАКЦИЯЛЫҚ ФОСФОР ҚЫШҚЫЛЫНЫҢ ӨНДІРІСІНДЕГІ АКТИВТЕНДІРІЛГЕН ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ ҚАТТЫ БЕТІНДЕ МҰНАЙДЫҢ АВАРИЯЛЫҚ ТӨГІЛУІН ЖОЮ КЕЗІНДЕ БӨГЕТ РЕТІНДЕ ПАЙДАЛАНУ

O.  Gorovykh¹,  B.  Alzhanov²,  K. Saevich³ USE OF ACTIVATED WASTE OF EXTRACTION PHOSPHORIC ACID PRODUCTION IN THE ELIMINATION OF ACCIDENTAL OIL AND PETROLEUM SPILLS ON A SOLID SURFACE BY THE FILLING METHOD

Аннотация. В статье рассмотрена возможность и эффективность создания заграждений из дигидросульфата кальция, полученного из фосфогипса – отхода Гомельского химического завода, при разливе нефти и нефтепродуктов на твердых поверхностях. Представлены данные по сорбционной емкости нефти дигидросульфатом кальция, в зависимости от дисперсности и наличия гидрофобизатора. Проведено сравнение экономических и временных затрат при ликвидации гипотетической авария автоцистерны-прицепа, перевозившего бензин объемом 30 м³, с образованием площади разлива 600 м², традиционным методом с использованием тяжелой техники и при использовании заграждения из дигидрата сульфата кальция, показано, что при использовании заграждения из дигидрата сульфата кальция экономические затраты уменьшаются более чем в десять раз.

Ключевые слова: разливы нефти и нефтепродуктов, локализация разливов, твердые поверхности, заграждение, сорбционные материалы, фосфогипс, дигидросульфат кальция.

Аңдатпа. Мұнай мен мұнай өнімдерінің қатты беттерге төгілуі кезінде Гомель химиялық зауытының қалдықтары – Фосфогипстен алынған кальций дигидросульфатынан тосқауылдарды жасау мүмкіндігі мен тиімділігі көрсетілген. Дисперсияға және гидрофобизатордың болуына байланысты кальций дигидросульфатымен мұнайдың сорбциялық сыйымдылығы туралы мәліметтер келтірілген. Ауыр техниканы пайдалана отырып дәстүрлі әдіспен, төгілу алаңы 600 м², көлемі 30 м³ бензин тасымалдайтын автоцистерна-тіркеменің гипотетикалық апатты жою кезінде экономикалық және уақыттық шығындарды салыстыру жүргізілді және кальций сульфаты дигидратынан жасалған қоршауды қолданғана отырған кезде, кальций сульфаты дигидратынан жасалған қоршауды пайдалану кезінде экономикалық шығындар он еседен астам азаятыны көрсетілген.

Түйінді сөздер: Мұнай және мұнай өнімдерінің төгілуі, төгілулердің локализациясы, қатты беттер, тосқауыл, сорбциялық материалдар, фосфогипс, кальций дигидросульфаты.

Abstract. The possibility and efficiency of creation of barriers from calcium dihydrosulfate obtained from phosphogypsum - a waste of the Gomel chemical plant, in case of oil and oil products spill on solid surfaces is shown. The data on the sorption capacity of oil with calcium dihydrogen sulfate, depending on the dispersion and the presence of a hydrophobizator, are presented. A comparison was made of the economic and time costs in the elimination of a hypothetical accident of a trailer tanker transporting gasoline with a volume of 30 m³, with the formation of a spill area of 600 m², using the traditional method using heavy equipment and using a barrier made of calcium sulfate dihydrate, it was shown that when using a barrier made of dihydrate calcium sulfate economic costs are reduced by more than ten times.

Keywords: oil and oil product spills, hard surfaces, embankments, sorption materials, phosphogypsum, calcium dihydrogen sulfate.

 

УДК – 355.58, 351.862.1,                                                   

351.862.211.7, 355.583

С. Д. Шарипханов, Е. М. Куттыбаев, А. Т. Шаяхметов, А. А. Жаулыбаев  НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПО НОРМИРОВАНИЮ ОКОНЕЧНЫХ УСТРОЙСТВ СИСТЕМЫ ОПОВЕЩЕНИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ

С. Д. Шарипханов, Е. М. Құттыбаев, А. Т. Шаяхметов, А. А. Жаулыбаев АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕРМИНАЛДЫҚ ҚҰРЫЛҒЫСЫНА СІЛТЕМЕЛЕР БОЙЫНША КЕЙБІР СҰРАҚТАР

S. Sharipkhanov, E. Kuttybaev, A. Shayahmetov, A.  Zhaulybayev SOME QUESTIONS ON REFERENCE OF TERMINAL DEVICES OF THE CIVIL PROTECTION ALERT SYSTEM

Аннотация.  Статья посвящена  основным вопросам при разработке норм положенности средств оповещения. Для обеспечения процесса проектирования системы оповещения, при необходимости строительства в  населенных пунктах, либо модернизации действуюшей системы оповещения необходимо исходить из обоснованных потребностей современных средств оповещения для каждой категории населенного пункта подсистем Государственной системы гражданской защиты. Авторы в статье описывают и предлагают свой вариант норм положенности средств сигнальной связи и вспомогательного оборудования,  которые могут составить некоторую основу для решения задач по планированию сигнальных средств связи при разработке плана эксплуатации средств электросвязи в различных звеньях управления.

Ключевые слова: система оповещения, оконечное устройство, электросирена, нормы.

Аңдатпа. Мақала құлақтандыру жүйесін жобалау процесін қамтамасыз ету үшін құлақтандыру құралдарының тиесілік нормаларын әзірлеу кезіндегі негізгі мәселелерге арналған. Елді мекендерде құрылыс салу не қолданыстағы құлақтандыру жүйесін жаңғырту қажет болған кезде елді мекеннің әрбір санаты үшін азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесінің кіші жүйелері үшін қазіргі заманғы құлақтандыру құралдарының негізделген қажеттіліктерін негізге алу қажет. Мақалада Автор әртүрлі басқару буындарында электр байланысы құралдарын пайдалану жоспарын жасау кезінде сигналдық байланыс құралдарын жоспарлау мәселелерін шешуге негіз бола алатын сигналдық байланыс құралдары мен қосалқы жабдықтардың тиесілік нормаларының өз нұсқасын сипаттайды және ұсынады.

Түйінді сөздер: хабарлау жүйесі, шеткі құрылғы, электр сиренасы, нормалар.

Abstract. The article is devoted to the main issues in the development of norms for the provision of notification means To ensure the design process of the notification system, if necessary, construction in settlements, or modernization of the existing notification system, it is necessary to proceed from the reasonable needs of modern notification means for each category of locality subsystems of the State civil Protection system.. The author in the article describes and offers his own version of the norms of the positivity of signaling communications and auxiliary equipment, which can form some basis for solving the tasks of planning signaling communications when developing a plan for the operation of telecommunication facilities in various management units.

Keywords: warning system, terminal device, electric siren, norms.

 

УДК 351.862

Е. П. Булегенов¹,  А. Г. Фрайденберг²,  Ш. Ө. Зиядинов¹  АНАЛИЗ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ, ВЫЗВАННЫХ НЕКОНТРОЛИРУЕМЫМИ ВЗРЫВАМИ БОЕПРИПАСОВ НА ТЕРРИТОРИИ СТРАН СНГ И БЛИЖНЕГО ЗАРУБЕЖЬЯ

Е. П. Булегенов¹,  А. Г. Фрайденберг²,  Ш. Ө. Зиядинов¹ ТМД ЕЛДЕРІ МЕН ТАЯУ ШЕТЕЛ АУМАҒЫНДАҒЫ ОҚ-ДӘРІЛЕРДІҢ БАҚЫЛАНБАЙТЫН ЖАРЫЛЫСТАРЫНАН ТУЫНДАҒАН ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫ ТАЛДАУ

Y. Bulegenov, A. Freidenberg, Sh. Ziyadinov ANALYSIS OF EMERGENCY SITUATIONS CAUSED BY UNCONTROLLED EXPLOSIONS IN THE CIS AND NEIGHBORING COUNTRIES

Аннотация: В статье выполнен анализ чрезвычайных ситуаций, вызванных неконтролируемыми взрывами боеприпасов и установлены причины, а также некоторые закономерности их возникновения: в период времени с 2001 года по 2020 год. На основе проведенного анализа возможных направлений разрешения проблемной ситуации сформулировано противоречие в практике рассматриваемой предметной области. Проведение предварительных исследований позволило определить научную гипотезу, заключающуюся в том, что сформулированное противоречие в практике предметной области может быть разрешено за счет определения рационального перечня и объема мероприятий, направленных на повышение эффективности системы защиты населения и территорий при ЧСВНВ боеприпасов.

Ключевые слова: чрезвычайная ситуация, боеприпасы, неконтролируемые взрывы, причины и закономерности, защита населения и территории.

Аңдатпа: Мақалада оқ-дәрілердің бақыланбайтын жарылыстарынан туындаған төтенше жағдайларға талдау жасалды және олардың себептері, сондай-ақ олардың пайда болуының кейбір заңдылықтары анықталды: 2001 жылдан 2020 жылға дейінгі уақыт аралығында. Проблемалық жағдайды шешудің мүмкін бағыттарын талдау негізінде қарастырылып отырған пәндік саланың тәжірибесінде қайшылық тұжырымдалды. Алдын-ала зерттеулер жүргізу ғылыми гипотезаны анықтауға мүмкіндік берді, бұл пән саласындағы тәжірибеде тұжырымдалған қарама-қайшылықты оқ-дәрілер мен оқ-дәрілер кезінде халықты және аумақтарды қорғау жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталған іс-шаралардың ұтымды тізбесі мен көлемін анықтау арқылы шешуге болады.

Түйінді сөздер: төтенше жағдай, оқ-дәрілер, бақыланбайтын жарылыстар, себептері мен заңдылықтары, халық пен аумақты қорғау.

Abstract: The article analyzes emergency situations caused by uncontrolled explosions of ammunition and identifies the causes, as well as some patterns of their occurrence: in the time period from 2001 to 2020.On the basis of the analysis of possible ways to resolve the problem situation, a contradiction in the practice of the subject area under consideration is formulated. Conducting preliminary studies allowed us to determine the scientific hypothesis that the formulated contradiction in the practice of the subject area can be resolved by determining a rational list and scope of measures aimed at improving the effectiveness of the system of protection of the population and territories in the event of an emergency response of ammunition.

Keywords: emergency situation, ammunition; uncontrolled explosions; causes and patterns, protection of the population and territory.

  

УДК 004.8

А. Г. Мусайбеков ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РАЗВИТИЯ СУЩЕСТВУЮЩЕЙ АВТОМАТИЗИРОВАННОЙ ИНФОРМАЦИОННО-УПРАВЛЯЮЩЕЙ СИСТЕМЫ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

А. Ғ. Мұсайбеков ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ  ҚАЗІРГІ АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ-БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

А.  Mussaibekov THE MAIN DIRECTIONS OF DEVELOPMENT OF THE EXISTING AUTOMATED INFORMATION MANAGEMENT SYSTEM OF EMERGENCY SITUATIONS OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Аннотация. В статье рассмотрено поэтапное развитие существующей автоматизированной информационно-управляющей системы (АИУС) Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан с точки зрения отдельных видов обеспечения как автоматизированной системы.

Показаны проблемные вопросы, возникшие на этапах эксплуатации первой версии АИУС ЧС, и предложены организационно-технические решения, направленные на:

-      переход с устаревшей системы на технологию web-приложения;

-      реализацию новых модулей системы и отчетных форм;

-      объединение всех ретроспективных данных в один источник базы данных;

-      сопоставление устаревших классификаторов и справочников с актуальными нормативными документами.

Ключевые слова: автоматизированная информационно-управляющая система, база данных, программное обеспечение, чрезвычайная ситуация, ретроспективные данные, web-технология.

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің қолданыстағы автоматтандырылған ақпараттық-басқару жүйесін (ААБЖ) автоматтандырылған жүйе ретінде қамтамасыз етудің жекелеген түрлері тұрғысынан кезең-кезеңімен дамыту қарастырылды. ТЖ ААБЖ бірінші нұсқасын пайдалану кезеңдерінде туындаған проблемалық мәселелер көрсетілген және ТЖ ААБЖ бірінші:

- ескірген жүйеден web-қосымша технологиясына көшу;

- жүйенің жаңа модульдері мен есептік нысандарын іске асыру;

- барлық ретроспективті деректерді бір дерекқор көзіне біріктіру;

- ескірген жіктеуіштер мен анықтамалықтарды өзекті нормативтік құжаттармен салыстыру.

Түйінді сөздер: автоматтандырылған ақпараттық басқару жүйесі, деректер базасы, бағдарламалық қамтамасыз ету, төтенше жағдай, ретроспективті деректер, web-технология.

Abstract. The article considers the gradual development of the existing automated information management system (AIUS) The Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan from the point of view of certain types of support as an automated system.

The problematic issues that arose at the stages of operation of the first version of the AIUS emergency are shown, and organizational and technical solutions aimed at:

- transition from an outdated system to web application technology;

- implementation of new system modules and reporting forms;

- combining all retrospective data into one database source;

- comparison of outdated classifiers and reference books with current regulatory documents.

Keywords: automated information management system, database, software, emergency, retrospective data, web-technology.

 

УДК  631

Ж. О. Тлеуова, Г. К. Калиева, З. М. Шаймерденова МЕТОДЫ НЕЙТРАЛИЗАЦИИ ПОТЕНЦИАЛЬНО ОПАСНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ В ПОЧВЕ ПРИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЯХ

Ж. О. Тлеуова, Г. К. Калиева, З. М. Шаймерденова ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР КЕЗІНДЕ ТОПЫРАҚТАҒЫ ЫҚТИМАЛ ҚАУІПТІ ЭЛЕМЕНТТЕРДІ БЕЙТАРАПТАНДЫРУ ӘДІСТЕРІ

Zh. Tleuova, G. Kalieva, Z. Shaimerdenova  METHODS FOR THE NEUTRALIZATION OF POTENTIALLY HAZARDOUS ELEMENTS IN THE SOIL UNDER EMERGENCY SITUATIONS

Аннотация. Потенциально токсичные элементы могут встречаться в почвах в естественных условиях в различных концентрациях в зависимости от геохимического состава материнских пород и процессов почвообразования, таких как осаждение при выветривании и т. д. Между тем, антропогенная деятельность, такая как горнодобывающая и металлургическая деятельность,  промышленное производство и сельскохозяйственная деятельность, также может приводить к повышенным концентрациям ПТЭ (потенциально токсичных микроэлементов) в почве. При чрезвычайных ситуациях происходит розлив химических веществ, они попадают в почву и необходимы методы для нейтрализации данных химических веществ, иначе данные вещества могут попасть в подземные воды, и принести вред окружающей среде.

Ключевые слова: потенциально токсичные элементы, методы нейтрализации, почва, органические добавки.

Аңдатпа. Потенциалды улы элементтер әр түрлі концентрациядағы топырақтарда табиғи түрде пайда болуы мүмкін, бұл аталық тау жыныстарының геохимиялық құрамына және топырақ түзілу процестеріне байланысты: мысалы, ауа райы кезінде жауын - шашын. Сонымен қатар, тау - кен металлургия қызметі, өнеркәсіптік өндіріс және ауылшаруашылық қызметі сияқты антропогендік әрекеттер топырақта ЫУМ (ықтимал улы микроэлементтер) концентрациясының жоғарылауына әкелуі мүмкін. Төтенше жағдайларда химиялық заттар төгіледі, олар топыраққа түседі және осы химиялық заттарды залалсыздандыру әдістері қажет, әйтпесе бұл заттар жер асты суларына түсіп, қоршаған ортаға зиян келтіруі мүмкін.

Түйінді сөздер: потенциалды улы элементтер, бейтараптандыру әдістері, топырақ, органикалық қоспалар.

Abstract. Potentially toxic elements can occur naturally in soils in different concentrations, depending on the geochemical composition of the parent rocks and the processes of soil formation, such as precipitation during weathering, etc. Meanwhile, anthropogenic activities such as mining and metallurgical activities, industrial production and agricultural activities can also lead to increased concentrations of PTEs (potentially toxic trace elements) in the soil. In emergency situations, chemicals are spilled, they get into the soil and methods are needed to neutralize these chemicals, otherwise these substances can get into groundwater and cause harm to the environment.

Keywords: potentially toxic elements, methods of neutralization, soil, organic additives.

 

UDC 613.6

M.  Zhabayeva, S.  Zhakupova, S. Urazbayeva ASSESSMENT OF OCCUPATIONAL RISKS IN PRODUCTION

М. У. Жабаева, С. Б. Жакупова, С. Е. Уразбаева ӨНДІРІСТЕ КӘСІБИ ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАҒАЛАУ

М. У. Жабаева, С. Б. Жакупова, С. Е. Уразбаева ОЦЕНКА ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ РИСКОВ НА ПРОИЗВОДСТВЕ

 

Abstract. Currently, major economic problems in Kazakhstan are associated with a high level of industrial injuries and occupational diseases. Annual economic losses due to deaths, injuries at work and occupational morbidity are estimated in millions of tenge. In this regard, the development and use of modern methods for assessing and managing professional risks are of particular importance. The occupational risk management system is a complex of organizational, legal, financial, economic, technological and medical measures aimed at reducing occupational risks and ensuring safe, healthy and decent work.

Keywords: safety, risk assessment, occupational pathology, injuries.

Аңдатпа. Қазіргі уақытта Қазақстандағы негізгі экономикалық проблемалар өндірістік жарақаттар мен кәсіптік аурулардың жоғары деңгейімен байланысты. Өлім-жітім, өндірісте жарақат алу және кәсіптік аурушаңдық салдарынан жыл сайынғы экономикалық шығын миллиондаған теңгемен бағаланады. Осыған байланысты кәсіби тәуекелдерді бағалау мен басқарудың заманауи әдістерін әзірлеу және пайдалану ерекше маңызға ие. Кәсіптік тәуекелдерді басқару жүйесі – кәсіптік тәуекелдерді азайтуға және қауіпсіз, салауатты және лайықты еңбекті қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдастырушылық, құқықтық, қаржылық, экономикалық, технологиялық және медициналық шаралар кешені.

Түйінді сөздер: қауіпсіздік техникасы, тәуекелді бағалау, кәсіптік патология, жарақаттар.

Аннотация. В настоящее время большие экономические проблемы в Казахстане связаны с высоким уровнем производственного травматизма и профессиональной заболеваемости. Ежегодные экономические потери в связи со смертностью, травматизмом на производстве и профзаболеваемостью исчисляются миллионами тенге. В связи с этим особое значение приобретают разработка и использование современных методов оценки и управления профессиональными рисками. Система управления профессиональными рисками представляет собой комплекс организационно-правовых, финансово-экономических, технологических и медицинских мер, направленных на снижение профессиональных рисков и обеспечение безопасного, здорового и достойного труда.

Ключевые слова: безопасность, оценка рисков, профпатология, травматизм

УДК 614.844                                                                                      

А. У. Табылов, Н. Б. Суйеуова  СОВРЕМЕННЫЕ СИСТЕМЫ ПЕННОГО ПОЖАРОТУШЕНИЯ МОРСКИХ ПРИЧАЛЬНЫХ КОМПЛЕКСОВ НЕФТЕТЕРМИНАЛОВ

А. У. Табылов, Н. Б. Суйеуова МҰНАЙ ТЕРМИНАЛДАРЫНЫҢ ТЕҢІЗ АЙЛАҚТЫҚ КЕШЕНДЕРІНІҢ КӨБІКТІ ӨРТ СӨНДІРУДІҢ ЗАМАНАУИ ЖҮЙЕЛЕРІ

А.  Tabylov, N. Suieuova MODERN SYSTEMS OF FOAM FIRE EXTINGUISHING OF MARINE BERTHING COMPLEXES OF OIL TERMINALS

В статье исследованы технологические особенности современной комплексной системы  пенных пожаротушений и водяных охлаждений морских причальных комплексов нефтеналивных терминалов, включающих блок-контейнер для пожаротушений  мод. БК-ПТ «Витязь», обеспечивающей  процессы эффективной  изоляции горючих веществ  от окислителей  и охлаждений  очагов  горений объектов инфраструктуры  причальных комплексов нефтетерминалов с значительным сокращением   расходов  воды  и  эффектом ограничений распространений очагов пламени.

В отличие от традиционных, особенностью  современной системы пожаротушений причальных комплексов нефтеналивных терминалов  являются высокая результативность  пен низких  кратностей на основе пенообразователя целевого назначения мод. AFFF – специального  синтетического пенообразователя, включающего  смесь  углеводородных и фторуглеродных  пленкообразующих поверхностно-активных веществ применяемых для эксплуатации  в пресных и морских водных средах.

Ключевые слова: пожарная безопасность, портовые причальные комплексы,  морские нефтеналивные  терминалы,  автоматические установки, системы пенного пожаротушения и водяного охлаждения,  блок-контейнер, блочно - модульные установки.

Аңдатпа. Мақалада мод өрт сөндіруге арналған блок-контейнерді қамтитын мұнай құю терминалдарының теңіз айлақтық кешендерінің көбікті өрт сөндіру және суды салқындатудың заманауи кешенді жүйесінің технологиялық ерекшеліктері зерттелген. БК-ЖМ «Витязь», ол жанғыш заттарды тотықтырғыштардан тиімді оқшаулау және мұнай терминалдарының айлақтық кешендерінің инфрақұрылымы объектілерінің жану ошақтарын су шығынын едәуір қысқарта отырып және жалын ошақтарының таралуын шектеу әсерімен салқындату процестерін қамтамасыз етеді. Дәстүрлі жүйеден айырмашылығы, мұнай құю терминалдарының айлақтық кешендерінің заманауи өрт сөндіру жүйесінің ерекшелігі мод-ның мақсатты тағайындалуының көбіктендіргіші негізінде төмен еселіктердің көбіктерінің жоғары нәтижелілігі болып табылады. AFFF – тұщы және теңіз су орталарында пайдалану үшін қолданылатын көмірсутекті және фторкөміртекті пленка түзетін беттік-белсенді заттардың қоспасын қамтитын арнайы синтетикалық көбіктендіргіш.

Түйінді сөздер: өрт қауіпсіздігі, порттық айлақтық кешендер, теңіз мұнай құю терминалдары, автоматты қондырғылар, көбікті өрт сөндіру және сумен салқындату жүйелері, блок-контейнер, блокты - модульді қондырғылар.

Abstract. The article examines the technological features of a modern integrated system foam fire extinguishing and water cooling marine berthing facilities oil terminals, including the block container for fire extinguishing mod. BK-PT "knight" to ensure the effective exclusion of combustibles from oxidizing agents and cooling pockets of Gorani infrastructure berthing facilities terminals with a significant reduction of water consumption and the effect of restrictions spread foci of the flame. Unlike traditional feature of the modern fire extinguishing berthing facilities oil terminals are high performance pen low multiplicities on the basis of the foam the purpose of the mod. AFFF is a special synthetic foaming agent comprising a mixture of hydrocarbon and fluorocarbon film-forming surface-active substances used for operation in fresh and marine water environments.

Keywords: fire safety, port berthing complexes, offshore oil loading terminals, automatic installations, foam fire extinguishing and water cooling systems, block container, block - modular installations.

 

УДК 691.182

Е. Е. Сабитов, Д. С. Дюсембинов, А. А. Жумагулова Особенности кератинсодержащего сырья для производства технической пены

Е.Е. Сабитов, Д.С. Дюсембинов, А.А. Жумагулова ТЕХНИКАЛЫҚ КӨБІК ӨНДІРУГЕ АРНАЛҒАН КЕРАТИНІ БАР ШИКІЗАТТЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Ye. Sabitov, D. Dyusembinov, A. Zhumagulova FEATURES OF KERATIN-CONTAINING RAW MATERIALS FOR THE PRODUCTION OF TECHNICAL FOAM

Аннотация. В статье рассматривается возможность использования кератиносодержащего сырья в производстве пенообразователей для ячеистых бетонов. При затворении цемента растворами пенообразователей, помимо образования поризованной структуры, отмечается пластифицирование цементного теста. Изучение состава отходов и вторичного сырья переработки на предприятиях мясной промышленности показало, что содержание необходимых аминокислот позволяет получать из них техническую пену, а применение переработанного сырья позволит решить вопросы экологии.

Ключевые слова: кератиносодержащее и коллагеновое сырье, пенообразователи, аминокислотный состав, техническая пена.

Аңдатпа. Мақалада кератин бар шикізатты ұялы бетондарға арналған көбік түзгіштер өндірісінде пайдалану мүмкіндігі қарастырылған. Цемент көбіктенетін ерітінділермен жабылған кезде, кеуекті құрылымның пайда болуымен қатар, цемент қамырының пластификациясы байқалады. Ет өнеркәсібі кәсіпорындарында қалдықтар мен қайта өңдеудің қайталама шикізатының құрамын зерделеу қажетті амин қышқылдарының құрамы олардан техникалық көбік алуға мүмкіндік беретінін, ал қайта өңделген шикізатты пайдалану экология мәселелерін шешуге мүмкіндік беретінін көрсетті.

Түйінді сөздер: құрамында кератин және коллаген бар шикізаты, көбіктендіргіштер, амин қышқылының құрамы, техникалық көбік.

Abstract. The article considers the possibility of using keratin-containing raw materials in the production of foaming agents for cellular concrete. When cement is sealed with solutions of foaming agents, in addition to the formation of a porous structure, plasticization of the cement dough is noted. The study of the composition of waste and secondary raw materials of processing at meat industry enterprises showed that the content of the necessary amino acids allows you to get technical foam from them, and the use of processed raw materials will solve environmental issues.

Keywords: keratin-containing and collagen raw materials, foaming agents, amino acid composition, technical foam.

 

УДК 331.461

Д. У. Сугиров, С. М. Оспанова, К. М. Шайхиева, Л. Б. Есеева  ПЯТЬ РЕКОМЕНДАЦИЙ К МОТИВАЦИИ У СОТРУДНИКОВ ПРЕДПРИЯТИЯ   СОБЛЮДЕНИЯ НОРМ БЕЗОПАСНОСТИ НА РАБОЧЕМ МЕСТЕ

Д. У. Сүгіров, С. М. Оспанова, К. М. Шайхиева, Л. Б. Есеева КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІН ЖҰМЫС ОРНЫНДАҒЫ ҚАУІПСІЗДІК НОРМАЛАРЫН САҚТАУҒА ЫНТАЛАНДЫРУҒА АРНАЛҒАН БЕС ҰСЫНЫМ

D. Sugirov, S. Ospanova, K. Shaikhieva, L. Eseeva FIVE RECOMMENDATIONS FOR MOTIVATING EMPLOYEES OF THE COMPANY TO COMPLY WITH SAFETY STANDARDS AT THE WORKPLACE

Аннотация. В статье даются рекомендации по более эффективному соблюдению норм безопасности на рабочем месте. Отмечается, что безопасность является приоритетной задачей. Имеется разрыв между целями программы безопасности и отношением работников предприятия к этой программе. В статье предлагаются пять рекомендаций по повышению мотивации сотрудников предприятия к безопасности на рабочем месте. Безопасность на рабочем месте должна быть одним из важных частей культуры организации. Должна быть обратная связь безопасности, основанная на поведении сотрудников. У сотрудников должно быть несколько мотиваций для обратной связи по программе безопасности своей организации. Сотрудники предприятия ответственны за процесс обеспечения безопасности.

Ключевые слова: безопасность, программа безопасности, поведение, мотивация, интегральный показатель.

Аннотация. Мақалада қауіпсіздік ережелерін тиімді сақтау бойынша ұсыныстар берілген. Қауіпсіздік басым міндет болып табылады. Қауіпсіздік бағдарламасының мақсаттары мен кәсіпорын қызметкерлерінің оған қатынасы арасында алшақтық бар екендігі атап өтілді. Мақалада кәсіпорын қызметкерлерінің қауіпсіздікке деген ынтасын арттыру бойынша бес ұсыныс ұсынылады. Қауіпсіздік ұйым мәдениетінің маңызды бөліктерінің бірі болуы керек. Қызметкерлердің мінез-құлқына негізделген қауіпсіздік туралы кері байланыс болуы керек. Оң арматураны қолдану қажет. Қызметкерлердің ұйымның қауіпсіздік бағдарламасы бойынша кері байланыс үшін бірнеше нүктелері болуы керек. Кәсіпорын қызметкерлері қауіпсіздік процесі үшін жауапкершілікті сезінуі керек. Қауіпсіздікті басымдыққа айналдыру қажет.

Түйінді сөздер: қауіпсіздік, қауіпсіздік бағдарламасы, ұсыныс, мотивация, басымдық, мінез-құлық.

Annotation.  The article provides recommendations for more effective compliance with safety standards. It is noted that security is a priority. It is noted that there is a gap between the objectives of the safety program and the attitude of the companys employees to it. The article offers five recommendations to increase the motivation of the companys employees to safety. Security should be an important part of an organizations culture. There should be safety feedback based on employee behavior. It is necessary to use positive reinforcement. Employees should have several points for feedback on their organizations security program. Employees of the company should feel responsible for the security process. It is necessary to make security a priority.

Keywords: safety, safety program, recommendation, motivation, priority, behavior.

  

УДК 6148                                                                                                         

Т. К. Акжанов, Р. С. Баймаганбетов, А. Ж. Мендыбаев К ВОПРОСУ АВАРИЙНЫХ СИТУАЦИЙ ПРИ ТУШЕНИИ ПОЖАРОВ

Т. Қ. Ақжанов, Р. С. Баймағанбетов, А. Ж. Мендыбаев ӨРТ СӨНДІРУ КЕЗІНДЕГІ АВАРИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАР МӘСЕЛЕСІНЕ

T. Akzhanov, R. Baymaganbetov, A. Mendybaev ON THE ISSUE OF EMERGENCY SITUATIONS DURING EXTINGUISHING

 

Аннотация: Рассмотрены действия при тушении пожаров, причины травмирования и гибели пожарных-спасателей при тушении пожаров и проведении аварийно-спасательных работ, основные неисправности, возникающие при эксплуатации средств индивидуальной защиты органов дыхания и зрения. Показан ряд ситуаций в которые могут попасть пожарные при тушении пожаров и проведении аварийно-спасательных работ. Как показывают данные о травматизме, инвалидности и смертности среди специалистов пожарной безопасности, труд их относится к группе высокого профессионального риска и оценена возможность использования ресурсного обеспечения для вида деятельности при тушении пожаров.

Ключевые слова: противопожарная служба, пожаротушение, проблема спасения пожарных, аварийная разведка, ситуация, СИЗОД.

Аңдатпа: Өрт сөндіру кезіндегі іс-әрекеттер, өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде өрт сөндіруші-құтқарушылардың жарақаттануы мен қаза болу себептері, тыныс алу және көру органдарын жеке қорғау құралдарын пайдалану кезінде туындайтын негізгі ақаулар қаралды. Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде өрт сөндірушілердің бірқатар авариялық жағдайларға түсіп қала алатындығы көрсетілген. Өрт қауіпсіздігі мамандарының арасында жарақаттану, мүгедектік және өлім-жітім туралы деректер көрсетіп отырғандай, олардың еңбегі жоғары кәсіптік тәуекел тобына жататындығы және өрт сөндіру кезінде қызмет түрі үшін ресурстық қамтамасыз етуді пайдалану мүмкіндігі бағаланды.

Түйінді сөздер: өртке қарсы қызмет, өрт сөндіру, өрт сөндірушілерді құтқару мәселесі, авариялық барлау, жағдай, ТОЖҚҚ.

Abstract: The actions in extinguishing a fire, the causes of injuries and deaths of firefighters and rescuers during firefighting and rescue operations, the main malfunctions that occur when using personal protective equipment of the respiratory and visual organs are considered. It is shown that when extinguishing a fire and carrying out emergency rescue operations, firefighters can get into a number of emergency situations. According to the data on injuries, disability and mortality among fire safety specialists, their work belongs to the group of high professional risk and the possibility of using resource support for the type of activity in extinguishing fires is evaluated.

Keywords: fire service, firefighting, the problem of rescue of firefighters, emergency intelligence, situation, SIZOD.

 

УДК 614.842.86.004.1                                                                               

И. А. Захаров АНАЛИЗ ВРЕМЕННЫХ ХАРАКТЕРИСТИК ФУНКЦИОНИРОВАНИЯ ПОЖАРНО-СПАСАТЕЛЬНЫХ ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ

И. А. Захаров ӨРТ ЖӘНЕ ҚҰТҚАРУ БӨЛІМДЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ УАҚЫТТЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫНА ТАЛДАУ

I.  Zakharov ANALYSIS OF TIME CHARACTERISTICS OF FUNCTIONING OF FIRE AND RESCUE UNITS

Аннотация. В статье рассмотрено решение задачи связанной с оценкой и выработкой подходов к повышению эффективности оперативной деятельности пожарных подразделений. Проведен анализ временных характеристик функционирования пожарно-спасательных подразделений. Показан общий алгоритм процесса функционирования пожарно-спасательного подразделения и модель укрупненного алгоритма процесса функционирования пожарно-спасательного подразделения на основе компьютерных технологий.

Ключевые слова: пожар, пожарно-спасательные подразделения, управление, временные характеристики, моделирование.

Аңдатпа. Мақалада өрт сөндіру бөлімшелерінің жедел қызметінің тиімділігін арттыру тәсілдерін бағалау және әзірлеумен байланысты мәселені шешу қарастырылады. Өрт сөндіру және авариялық-құтқару бөлімшелерінің жұмыс істеуінің уақытша сипаттамаларына талдау жүргізіледі. Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары бөлімшесінің жұмыс істеу процесінің жалпы алгоритмі және компьютерлік технологиялар негізінде өрт сөндіру және авариялық-құтқару бөлімшесінің жұмыс істеу процесінің кеңейтілген алгоритмінің үлгісі көрсетілген.

Түйінді сөздер: өрт, өрт сөндіру бөлімшелері, басқару, уақыт сипаттамасы, модельдеу.

Abstract. The article considers the solution of the problem associated with the assessment and development of approaches to improving the efficiency of the operational activities of fire departments. The analysis of the temporal characteristics of the functioning of fire and rescue units is carried out. The general algorithm of the process of functioning of the fire and rescue subdivision and the model of the enlarged algorithm of the process of functioning of the fire and rescue subdivision on the basis of computer technologies are shown.

Keywords: fire, fire and rescue units, management, timing, modeling.

 

УДК    699.865          

Е. М. Шапихов, Б. С. Тулегенов ПРИМЕНЕНИЕ ПОЛИУРЕТАНОВ В КАЧЕСТВЕ ВИДА ТЕПЛОИЗОЛЯЦИОННОГО МАТЕРИАЛА КОНСТРУКЦИЙ И ЗДАНИЙ

Е. М. Шапихов, Б. С. Тулегенов ПОЛИУРЕТАНДАРДЫ ҚҰРЫЛЫМДАР МЕН ҒИМАРАТТАРДЫҢ ЖЫЛУ ОҚШАУЛАҒЫШ МАТЕРИАЛЫНЫҢ ТҮРІ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНУ

E. Shapikhov, B. Tulegenov THE USE OF POLYURETHANES AS A TYPE OF THERMAL INSULATION MATERIAL OF STRUCTURES AND BUILDINGS 

Аннотация. В статье рассматривается актуальность применения полиуретанов в качестве вида теплоизоляционного материала конструкций и зданий. Теплоизоляция конструкций и зданий крайне необходима, особенно для стран с относительно холодным климатом. Также необходимо учитывать то, чтобы эти материалы теплоизоляции были эффективны не только в теплопроводности, но и содержали как можно более высокие свойства по пожарной опасности.

Ключевые слова: полиуретан, полиизоцианураты, пенополиуретаны.

Аңдатпа.Мақалада полиуретанды құрылымдар мен ғимараттардың жылу оқшаулағыш материалының түрі ретінде қолданудың өзектілігі қарастырылады. Құрылымдар мен ғимараттардың жылу оқшаулауы, әсіресе салыстырмалы суық климаты бар елдер үшін өте қажет. Сондай-ақ, бұл жылу оқшаулау материалдары жылу өткізгіштікте ғана емес, сонымен қатар өрт қауіптілігі бойынша мүмкіндігінше жоғары қасиеттерге ие болатындығын ескеру қажет.

Түйінді сөздер: Полиуретан, полиизоцианураттар, полиуретанды көбік.

Abstract. The article discusses the relevance of the use of polyurethanes as a type of thermal insulation material of structures and buildings. Thermal insulation of structures and buildings is extremely necessary, especially for countries with a relatively cold climate. It is also necessary to take into account that these thermal insulation materials are effective not only in thermal conductivity, but also contain the highest possible fire hazard properties.

Keywords: Polyurethane, polyisocyanurates, polyurethane foams.

  

ҒТАМР 16.01.

Г. Т.  Мухамеджанова, С. Ж. Жуанышпаева ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЖАҒДАЙЫНДА ТІЛДІК ҚҰРАЛДАРДЫ ОҚЫТУДЫҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ НЕГІЗДЕРІ

Г. Т. Мухамеджанова, С. Ж. Жуанышпаева ЛИНГВОКУЛЬТУРНЫЕ ОСНОВЫ ОБУЧЕНИЯ ЯЗЫКОВЫМ СРЕДСТВАМ В УСЛОВИЯХ РЕАЛИЗАЦИИ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ

G. T. Mukhamejanova, S. Zh. Zhuanyshpayeva  LINGUISTIC AND CULTURAL FOUNDATIONS OF TEACHING LANGUAGE TOOLS IN THE CONTEXT OF THE IMPLEMENTATION OF THE UPDATED CONTENT OF EDUCATION

Аңдатпа. Бұл ғылыми мақала жаңартылған білім мазмұнын жүзеге асыру жағдайында тілдік құралдарды оқытудың лингвомәдени негіздеріне арналған. Мақалада бүгінгі таңда қазақ тілтанымы мен қазақ әдебиеттану теориясының келесі мәселелері сөз етіледі. Соның ішінде қазіргі әлемдік және отандық лингвистикадағы көріктеуіш тілдік құралдарға қатысты негізгі зерттеулер қарастырылады. Мақалада бейнелі сөздер тілдің этномәдени жүйесінің ұлттық код қызметінде жұмсалу ерекшелігін танытатын тілдік көрсеткіштер ретінде сипатталады. Сонымен қатар терминдерге жалпы сипаттама беріледі, олардың жүйеленуі мен түрлеріне байланысты түрлі ғылыми көзқарастар келтіріледі. Дәстүрлі лингвистиканың негізгі үш бағыты бойынша ғылыми түрде зерттеудің нысаны сараланады. 

Түйінді сөздер: сөйлеу құралы, рухани құндылықтар, ұлттық мәдениет, жаңартылған білім, әдеби теориялық ұғым, көркем шығарма

Аннотация. Данная научная статья посвящена лингвокультурным основам обучения языковым средствам в условиях реализации обновленного содержания образования. В статье рассматриваются актуальные проблемы теории казахского языкознания и казахского литературоведения. В том числе рассматриваются основные исследования, касающиеся выразительных языковых средств в современной мировой и отечественной лингвистике. В статье образные слова описываются как языковые показатели, отражающие специфику функционирования этнокультурной системы языка в национальной кодовой деятельности. Также дается общая характеристика терминов, приводятся различные научные подходы в зависимости от их систематизации и видов. По трем основным направлениям традиционной лингвистики дифференцируется объект научного исследования.

Ключевые слова: речевое средство, духовные ценности, национальная культура, обновленное образование, литературно-теоретическое понятие, художественное произведение.

Аbstract. This scientific article is devoted to the linguistic and cultural foundations of teaching language tools in the context of the implementation of the updated content of education. The article deals with the actual problems of the theory of Kazakh linguistics and Kazakh literary studies. In particular, the main research concerning expressive language means in modern world and domestic linguistics is considered. In the article, figurative words are described as language indicators that reflect the specifics of the functioning of the ethno-cultural system of the language in the national code activity. A general description of the terms is also given, and various scientific approaches are given, depending on their systematization and types. According to the three main directions of traditional linguistics, the object of scientific research is differentiated.

Keywords: speech medium, spiritual values, national culture, updated education, literary and theoretical concept, artistic work.

  

УДК 614.88

А. Т. Алдабеков, Р. С. Асқаров ГАЗ-ТҮТІНІНЕН ҚОРҒАУШЫЛАРДЫ ДАЙЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ОҚУ-ЖАТТЫҒУ КЕШЕНІН ЖЕТІЛДІРУ

А. Т. Алдабеков, Р. С. Аскаров СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ УЧЕБНО-ТРЕНИРОВОЧНОГО КОМПЛЕКСА ДЛЯ ПОДГОТОВКИ ГАЗОДЫМОЗАЩИТНИКОВ

A.  Aldabekov, R. Askarov IMPROVEMENT OF THE TRAINING COMPLEX FOR THE PREPARATION OF GAS AND SMOKE PROTECTORS

Аңдатпа. Газ-түтіннен қорғаушыларды даярлау үшін қолда бар оқу-жаттығу кешендерін және өрт сөндіру және тыныс алуға жарамсыз ортада авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша жұмысқа дайындық әдістерін салыстырмалы талдау нәтижелері бойынша көпфункционалды оқу-жаттығу кешенінің жобасы және оқушылардың үлкен саны бар оқу топтарымен практикалық сабақтар өткізу әдістемесі ұсынылды.

Түйінді сөздер: газ-түтінінен қорғаушы, жылу-түтін камерасы, оқу-жаттығу кешені, тыныс алуға жарамсыз ортада жұмыс істеуге дайындық.

Аннотация. По результатам сравнительного анализа имеющихся учебно-тренировочных комплексов для подготовки газодымозащитников и методов подготовки к работе по тушению пожаров и ведению аварийно-спасательных работ в непригодной для дыхания среде, был предложен проект многофункционального учебно-тренировочного комплекса и методика проведения практических занятий с учебными группами большой численностью учащихся.     

Ключевые слова: газодымозащитник, теплодымокамера, учебно-тренировочный комплекс, подготовка газодымозащитников к работе в непригодной для дыхания среде.

Abstract. Based on the results of a comparative analysis of the available training complexes for the preparation of gas and smoke protectors and methods of preparation for work on fire extinguishing and emergency rescue operations in an environment unsuitable for breathing, a project of a multifunctional training complex and a methodology for conducting practical classes with study groups of a large number of students was proposed.

Keywords: Gas-smoke protector, heat-smoke chamber, training complex, preparation of gas-smoke protectors to work in an environment unsuitable for breathing.