2024г. Наука и образование в гражданской защите №4(56)

 

 

 

ISSN 3007-1674

 

 

 

 

 

 

 

АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН БІЛІМ

 

SCIENCE AND EDUCATION IN CIVIL PROTECTION

НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ В ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЕ

 

 

№ 4 (56) / 2024

 

 

 

2011 жылдан бастап шығады

Founded in 2011

Издается с 2011 года

 

Жылына 4 ретшығады

Published 4 times a year

Выходит 4 разавгод

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КӨКШЕТАУ 2024

«Азаматтық қорғаудағы ғылым мен білім» ғылыми журналы № 4 (56), 2024 ж.,желтоқсан.

2011 жылдыңнаурызынанбастапшығарылады.2011-2020 жылдары «Көкшетаутехникалықинститутыныңхабаршысы» атауыменшығарылған.

Меншік иесі: Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы.

Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінде 2021 жылғы
25 маусымда тіркелген. Куәлік № KZ37VPY00037096. Бастапқы есепке қою күні мен нөмірі
№ 11190-Ж, 14.10.2010 ж.

 

Ғылыми қызметтің негізгі нәтижелерін жариялау үшін Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынатын басылымдар тізбесіне енгізілген (23.06.2023 ж. қбпұ № 316 бұйрығы).

«Ресейлік ғылыми дәйексөз индексі» (РҒДИ)  ресейлік библиографиялық деректер базасына және Қазақстандық дәйексөздер базасына (ҚазДБ) енгізілген.

 

Бас редактор:Хасенов Ж.Х.

Бас редактордың орынбасары:Әлменбаев М.М., техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент)

 

Редакциялық кеңестің құрамы:

Шәріпханов С.Д.,  техника ғылымдарының докторы, қауым. профессор (доцент) (ҚР, Астана қ.)

Алешков М.В., техника ғылымдарыныңдокторы, профессор (РФ, Мәскеу қ.)

Байшагиров Х.Ж., техника ғылымдарыныңдокторы (ҚР, Көкшетау қ.)

Кошумбаев М.Б., техника ғылымдарыныңдокторы(ҚР, Астана қ.)

Мансуров З.А.,    химия ғылымдарыныңдокторы, профессор (ҚР, Алматы қ.)

Сивенков А.Б.,техника ғылымдарыныңдокторы, профессор(РФ, Мәскеу қ.)

Тарахно Е.В.,техника ғылымдарыныңдокторы, доцент (Украина, Харьков қ.)

Әкімбаев Е.Ж., техника ғылымдарының кандидаты (ҚР, Астана қ.)

Арифджанов С.Б., техника ғылымдарының кандидаты (ҚР, Астана қ.)

Батуро А.Н., техника ғылымдарының кандидаты, доцент (РФ, Железногорск қ.)

Джумағалиев Р.М., техника ғылымдарының кандидаты, профессор (ҚР, Алматы қ.)

Жаулыбаев А.А.,техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент) (ҚР, Астана қ.)

Камлюк А.Н., физика-математика ғылымдарының кандидаты, доцент (Беларусь Республикасы, Минск қ.)

Раимбеков К.Ж., физика-математика ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент) (ҚР, Көкшетау қ.)

 

Редакциялық алқаның құрамы:

Карменов Қ.К., техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент);
Құсайынов А.Б., техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент); Мақышев Ж.Қ., техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент);Захаров И.А., техника ғылымдарының кандидаты, қауым. профессор (доцент);Абдрахманов А.А., әскери ғылымдарының кандидаты; Шуматов Э.Ғ., философия ғылымдарының кандидаты; 
Шүмеков С.Ш., педагогика ғылымдарының кандидаты;Касымова С.К., филология ғылымдарының кандидаты.

 

«Азаматтық қорғаудағы ғылым мен білім» ғылыми журналы – өрт және өнеркәсіптік қауіпсіздік, азаматтық қорғаныс, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу мен жою саласындағы зерттеулерге, сондай-ақ азаматтық қорғау органдарының мамандарын даярлау мәселелеріне арналған мерзімді басылым.

 

 

                                                                                                © Қазақстан Республикасы ТЖМ

Мәлік Ғабдуллин атындағы

Азаматтық қорғау академиясы, 2024

Scientific journal “Science and education in civil protection” No. 4 (56), 2024, December.

First published since March 2011. In 2011-2020 it was published under the title “Bulletin of the Kokshetau Technical Institute”.

Proprietor: Academy of Civil Protection named after Malik Gabdullin of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan.

The journal was registered in the Ministry of Information and Social Development of the Republic of Kazakhstan on June 25, 2021. Certificate No. KZ37VPY00037096. Date and number of initial registration No. 11190-Zh, 10/14/2010.

 

Included in the List of publications recommended by the Committee for Quality Assurance in the Field of Science and Higher Education of the Ministry of Science and Higher Education of the Republic of Kazakhstan for the publication of the main results of scientific activity (order
No. 316 for administrative use, 06/23/2023).

Included in the Russian bibliographic database “Russian Science Citation Index” (RSCI) and in the Kazakhstan Citation Database (KazCD).

 

Chief Editor:Khasenov J.H.

Deputy Chief Editor:Almenbayev M.M., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor (docent)

 

Members of the editorial board:

Shariphanov S.D., Doctor of Technical Sciences, Associate Professor (docent) (RK, Astana)

Aleshkov M.V., Doctor of Technical Sciences, Professor (RF, Moscow)

BaishagirovKh.Zh., Doctor of Technical Sciences (RK, Kokshetau)

Koshumbaev M.B., Doctor of Technical Sciences (RK, Astana)

Mansurov Z.A., Doctor of Chemical Sciences, Professor (RK, Almaty)

Sivenkov A.B., Doctor of Technical Sciences, Professor (RF, Moscow)

Tarakhno E.V., Doctor of Technical Sciences, Associate Professor (Ukraine, Kharkov)

AkimbaevE.Zh., Candidate of technical sciences (RK, Astana)

Arifjanov S.B., Candidate of Technical Sciences (RK, Astana)

Baturo A.N., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor (RF, Zheleznogorsk)

DzhumagalievR.M., Candidate of Technical Sciences, professor (RK, Almaty)

Zhaulibayev A.A., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor  (RK, Astana)

Kamlyuk A.N., Candidate of Physical and Mathematical Sciences, associate professor (Republic of Belarus, Minsk)

RaimbekovK.Zh., Candidate of Physical and Mathematical Sciences, (associate professor) (RK, Kokshetau)

 

Members of the editorial board:

Karmenov K.K., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor (docent);  Kusainov A.B., Candidate of Technical Sciences,Associate Professor (docent); MakishevZh.K., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor (docent);  Zakharov I.A., Candidate of Technical Sciences, Associate Professor (docent); Abdrakhmanov A.A., Candidate of Military Sciences;  Shumatov E.G., Candidate of Philosophical Sciences; ShumekovS.Sh., Candidate of Pedagogical Sciences;
Kasymova S.K., Candidate of Philological Sciences.

 

The scientific journal “Science and Education in Civil Protection” is a periodical publication devoted to research in the field of fire and industrial safety, civil defense, prevention and response to natural and man-made emergencies, as well as issues of training specialists from civil protection agencies.

 

 

 

                                                                                                © Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan, 2024

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» № 4 (56), 2024 г., декабрь.

Издается с марта 2011 года. В 2011-2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского технического института».

Собственник: Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

Журнал зарегистрирован в Министерстве информации и общественного развития Республики Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство № KZ37VPY00037096. Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж, 14.10.2010 г.

 

Включен в Перечень изданий, рекомендуемых Комитетом по обеспечению качества в сфере науки и высшего образования Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан для публикации основных результатов научной деятельности (приказ № 316 дсп от 23.06.2023 г.).

Включён в Российскую библиографическую базу данных «Российский индекс научного цитирования»  (РИНЦ) и в Казахстанскую базу цитирования (КазБЦ).

 

Главный редактор:Хасенов Ж.Х.

Заместитель главного редактора:Альменбаев М.М.,кандидат технических наук, асс.профессор (доцент)

 

Состав редакционного совета:

Шарипханов С.Д.,  доктор технических наук, асс.профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Алешков М.В., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Байшагиров Х.Ж., доктор технических наук (РК, г. Кокшетау)

Кошумбаев М.Б., доктор технических наук (РК, г. Астана)

Мансуров З.А.,    доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Сивенков А.Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Тарахно Е.В., доктор технических наук, доцент (Украина, г. Харьков)

Акимбаев Е.Ж., кандидат технических наук (РК, г. Астана)

Арифджанов С.Б., кандидат технических наук (РК, г. Астана)

Батуро А.Н., кандидат технических наук, доцент (РФ, г. Железногорск)

Джумагалиев Р.М., кандидат технических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Жаулыбаев А.А., кандидат технических наук, асс.профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Камлюк А.Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь, 
г. Минск)

Раимбеков К.Ж., кандидат физико-математических наук, асс.профессор (доцент) (РК,
г. Кокшетау)

 

Состав редакционной коллегии:

Карменов К.К., кандидат технических наук, асс.профессор (доцент);Кусаинов А.Б., кандидат технических наук, асс. профессор (доцент);  Макишев Ж.К., кандидат технических наук, асс. профессор (доцент); Захаров И.А., кандидат технических наук, асс. профессор (доцент);Абдрахманов А.А., кандидат военных наук; Шуматов Э.Г., кандидат философских наук;  Шумеков С.Ш., кандидат педагогических наук;Касымова С.К., кандидат филологических наук.

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» – периодическое издание, посвящённое исследованиям в области пожарной и промышленной безопасности, гражданской обороны,  предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, а также вопросам подготовки специалистов органов гражданской защиты.

 

 

                                                                                                © Академия гражданской защиты

                                                                                                имени Малика Габдуллина

                                                                                                МЧС Республики Казахстан, 2024

 

 

МАЗМҰНЫ – CONTENTS –СОДЕРЖАНИЕ

 

 

УДК 550.34.03

А. Нурмагамбетов

ТОО «Национальный научный центр сейсмологических наблюдений

и исследований» МЧС Республики Казахстан, Алматы, Казахстан

           

О СТРАХОВАНИИ ОТ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЙ

(мнение сейсмолога)

 

Аннотация. Статья посвящена проблеме страхования от воздействий разрушительного землетрясения на территории Казахстана. Показаны сейсмоопасные регионы Казахстана, где возможны сильные и разрушительные землетрясения (естественные и техногенные), дан анализ состоянию данного вопроса, рассмотрены практические вопросы и проблемы, которые необходимо решать. Даны рекомендации для владельцев собственности и для страховых компаний.

Ключевые слова: землетрясение, сейсмическая опасность, сейсмоопасные регионы, страхование, ущерб, паспортизация.

 

 

Ә.Нұрмағамбетов

Қазақстан Республикасы ТЖМ «Сейсмологиялықбайқаужәнезерттеуұлттық

ғылымиорталығы» ЖШС, Алматы, Қазақстан

 

ЖЕРСІЛКІНІСІНЕН ҚАМСЫЗДАНДЫРУ (САҚТАНДЫРУ) ЖАЙЛЫ

(сейсмолог-маманның ой-пікірі)

 

Аңдатпа. Мақала Қазақстанда ықтималды зілзала апатынан қамсыздандыру (сақтандыру) мәселесін талдауға арналған. Қазақстан жеріндегі сейсмикалық қауіпті аймақтар (табиғи және техногендік жерсілкіністері) бөліп көрсетілген, қамсыздандыру мәселесінің бүгінгі жағдайы талқыланып, іс жүзінде туындайтын сұрақтар қаралып, оларды шешу алға қойылған. Жекеменшік иелері мен қамсыздандыру компанияларына арналып кейбір ұсыныстар берілген.

Түйінді сөздер: жерсілкінісі, сейсмикалық қауіптілік, қауіпті аймақтар, қамсыздандыру, қауіп-қатер (залал), паспорттау.

 

A. Nurmagambetov

LLP «National Scientific Center for Seismological Observations and Research»

MES of the Republic of Kazakhstan, Almaty, Kazakhstan

 

ABOUT SEISMIC EARTHQUAKE INSURANCE

(seismologists opinion)

 

Abstract. The article is devoted to the problem of insurance against the effects of a devastating earthquake in Kazakhstan. The seismic regions of Kazakhstan are shown, where possible strong and destructive earthquakes, an analysis of the status of this issue is given, practical issues and problems that need to be solved are considered. Recommendations are given for property owners and insurance companies.

Keywords: earthquake, seismic hazard, earthquake hazardous regions, insurance, damage, certification.

 

 

 

УДК 005.53

 

Ж. Х. Хасенов¹, К. Ж. Раимбеков², К. А. Нарбаев²

¹Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина

МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

²НАО «Кокшетауский университет им. Ш. Уалиханова»

 

ВЫБОР СЕРВИСНОЙ КОМПАНИИ ДЛЯ РЕМОНТА ПОЖАРНОЙ ТЕХНИКИ С ПРИМЕНЕНИЕМ ТЕОРИИ ПРИНЯТИЯ РЕШЕНИЯ В УСЛОВИЯХ ОПРЕДЕЛЕННОСТИ

 

Аннотация. В целях оперативного реагирования на различные деструктивные события (пожар, авария, чрезвычайная ситуация) территориальные подразделения уполномоченного органа в сфере гражданской защиты должны своевременно производить ремонт пожарной техники и оборудования. При решении данной задачи лицу принимающему решение необходмо выбрать наиболее рациональное решение в условиях определенности. В настоящее время учеными разработаны различные математические модели принятия решения в условиях определенности. В данной статье с применением математической теории игр показана методология принятия решения в условиях определенности. Выбор решающего направления осуществляется на основании метода динамического программирования сформулированного Р.Э. Беллманом принципа оптимальности.

Ключевые слова: принятие решений в условиях определенности, ремонт пожарной техники.

 

Ж. Х. Хасенов¹, К. Ж. Раимбеков², Қ. Ә. Нарбаев²

¹Қазақстан Республикасы ТЖМ Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

² «Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті» КеАҚ

 

АНЫҚТЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУ ТЕОРИЯСЫН ПАЙДАЛАНЫП ӨРТ ТЕХНИКАЛАРЫН ЖӨНДЕУ ҮШІН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ КОМПАНИЯСЫН ТАҢДАУ

 

Аңдатпа. Әртүрлі бүлдіргіш оқиғаларға (өрт, авария, төтенше жағдайлар) жедел әрекет ету мақсатында азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелері өрт сөндіру техникасы мен жабдықтарын уақтылы жөндеуге міндетті. Бұл мәселені шешу кезінде шешім қабылдаушы анықтылық жағдайында ең ұтымды шешімді таңдауы керек. Қазіргі уақытта ғалымдар сенімділік жағдайында шешім қабылдаудың әртүрлі математикалық модельдерін әзірледі. Бұл мақалада анықтылық жағдайында шешім қабылдау әдістемесін көрсету үшін математикалық ойын теориясы қолданылады. Шешуші бағытты таңдау Р.Е. Беллманның тұжырымдаған оңтайлылық принципі динамикалық бағдарламалау әдісінің негізінде жүзеге асырылады.

Түйінді сөздер: анықтылық жағдайында шешім қабылдау, өрт техникасын жөндеу.

 

Zh. Kh. Khassenov¹, K.Zh. Raimbekov², K. A. Narbayev²

¹Civil Defence Academy named after Malik Gabdullin MES of the Republik of Kazakhstan, Kokshetau, Kazakhstan

²NJSC «Kokshetau University named after Sh.Ualikhanov»

 

SELECTION OF A SERVICE COMPANY FOR REPAIR OF FIRE EQUIPMENT USING

THE THEORY OF DECISION MAKING UNDER CONDITIONS OF CERTAINTY

 

Abstract. In order to promptly respond to various destructive events (fire, accident, emergency), the territorial divisions of the authorized body in the field of civil protection must timely repair firefighting equipment and equipment. When solving this problem, the decision maker must choose the most rational solution under conditions of certainty. Currently, scientists have developed various mathematical models of decision-making under conditions of certainty. This article uses mathematical game theory to demonstrate the methodology of decision-making under conditions of certainty. The choice of the decisive direction is carried out on the basis of the dynamic programming method formulated by R.E. Bellmans principle of optimality.

Keywords: decision-making under conditions of certainty, repair of fire equipment.

 

 

UDC 623.459.65:66

 

M. A. Yelubay¹, M. A. Issabayeva¹, A. B. Bekmagambetov²

¹NpJSC «Toraighyrov University», Pavlodar, Kazakhstan

²REM with RSE «RRIOSH MLSPP RK»

 

SELECTION AND APPLICATION OF PERSONAL PROTECTION AGAINST HARMFUL PHYSICAL FACTORS OF PRODUCTION

 

Abstract. Data on the classification and classifier of hazardous and harmful production factors are provided. The main risks associated with the impact of factors in the working environment and the labor process on the worker’s body are identified. The conditions for ensuring safe working conditions of the international labor organization have been studied. An analysis of the current mechanism for providing personal protective equipment in the Republic of Kazakhstan was carried out. A review of best practices on mechanisms for providing personal protective equipment was carried out using the examples of Canada, the USA, Great Britain, Poland, and Japan.

Keywords: labor safety, occupational Safety and Health,personal protective equipment; risk classifier, production factor.

 

M. A. Елубай¹, M. A. Исабаева¹, A. Б. Бекмагамбетов²

¹КЕАҚ «Торайғыров университеті», Павлодар, Қазақстан

²«ҚР ЕХӘҚМ ЕҚРҒЗИ» ШЖҚ РМК

 

ӨНДІРІСТІҢ ЗИЯНДЫ ФИЗИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАРЫНАН ҚОРҒАЙТЫН ЖЕКЕ ҚОРҒАУ ҚҰРАЛДАРЫН ТАҢДАУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУ

 

Аңдатпа. Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды жіктеу және жіктегіш бойынша  мәлеметтер берілген. Өндірістік ортаның факторларының және еңбек процесінің жұмыскердің ағзасына әсерімен байланысқан негізгі тәуекелдер анықталған. Халықаралық еңбек ұйымының қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз ету жағдайлары зерттелген. Қазақстан Республикасында ЖҚҚ-мен қамтамасыз етуде жұмыс істейтін механизмінің талдауы орындалған. ЖҚҚ-мен қамтамасыз етудің механизмдері бойынша Канада, АҚШ, Ұлыбритания, Польша, Жапония мысалдарында үздік тәжірибелердің шолуы орындалған.

            Түйінді сөздер: еңбек қауіпсіздігі, еңбекті қорғау, жеке қорғаныс құралдары, тәуекелдер жіктегіші, өндірістік фактор.

 

M. A. Елубай¹, M. A. Исабаева¹, A. Б. Бекмагамбетов²

¹НАО «Торайгыров университет», Павлодар, Казахстан

²РГП на ПХВ «РНИИОТ МТСЗН РК»

 

ПОДБОР И ПРИМЕНЕНИЕ СРЕДСТВ ИНДИВИДУАЛЬНОЙ ЗАЩИТЫ ОТ ВРЕДНЫХ ФИЗИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ ПРОИЗВОДСТВА

 

Аннотация.Приведены данные по классификации по классификатору опасных и вредных производственных факторов. Обозначены основные риски, связанные с воздействием факторов производственной среды и трудового процесса на организм работника. Изучены условия обеспечения безопасных условий труда международной организации труда. Проведен  анализ действующего механизма в обеспечении средств индивидуальной защиты в Республике Казахстан. Выполнен обзор лучших практик по механизмам обеспечения средств индивидуальной защиты на примере Канады, США, Великобритании, Польши, Японии.

Ключевые слова: безопасность труда, охрана труда, средства индивидуальной защиты,классификатор рисков,производственный фактор.

Information about the authors / Авторлар туралы мәлімет

 

 

УДК 614.849

 

И. Х. Савазов, Ж. Х. Хасенов

Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина

МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

 

МЕТОДОЛОГИЯ ОПРЕДЕЛЕНИЯ МЕСТ ДИСЛОКАЦИИ СИЛ И СРЕДСТВ ФОРМИРОВАНИЙ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ДЛЯ ПРОВЕДЕНИЯ СПАСАТЕЛЬНЫХ РАБОТ ПРИ РАЗРУШИТЕЛЬНЫХ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯХ

 

Аннотация. В данной статье рассмотрены проблемные вопросы по созданию формирований гражданской защиты для ликвидации последствий разрушительных землетрясений. Установлено, что существующие подходы в планировании привлечения сил и средств не позволяют эффективно проводить спасательные и неотложные работы в зоне чрезвычайной ситуации. Для повышения эффективности оперативного реагирования и проведения аварийно-спасательных работ при разрушительных землетрясениях разработана методология рационального распределения сил и средств.

Ключевые слова: аварийно-спасательная служба, формирования гражданской защиты, эффективность проведения спасательных работ.

 

И. Х. Савазов, Ж. Х. Хасенов

Қазақстан Республикасы ТЖМ Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

 

ЖОЙҚЫН ЖЕР СІЛКІНІСІ КЕЗІНДЕ ҚҰТҚАРУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУ ҮШІН АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ ҚҰРАЛЫМДАРЫНЫҢ КҮШТЕРІ МЕН ҚҰРАЛДАРЫН ОРНАЛАСТЫРУ ОРЫНДАРЫН АЙҚЫНДАУ ӘДІСТЕМЕСІ

 

Аңдатпа. Бұл мақалада жойқын жер сілкіністерінің салдарын жою үшін азаматтық қорғау құрылымдарын құру бойынша проблемалық мәселелер қарастырылған. Күштер мен құралдарды тартуды жоспарлаудағы қолданыстағы тәсілдер төтенше жағдай аймағында құтқару және шұғыл жұмыстарды тиімді жүргізуге мүмкіндік бермейтіні анықталды. Жойқын жер сілкінісі кезінде жедел ден қою және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу тиімділігін арттыру үшін күштер мен құралдарды ұтымды бөлу әдістемесі әзірленді.

Түйінді сөздер: авариялық-құтқару қызметі, азаматтық қорғауды қалыптастыру, құтқару жұмыстарын жүргізудің тиімділігі.

 

I. Kh. Savazov, Zh. Kh. Khassenov

Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan,

Kokshetau, Kazakhstan

 

METHODOLOGY FOR DETERMINING THE LOCATIONS OF FORCES AND MEANS OF CIVIL PROTECTION FORMATIONS FOR RESCUE OPERATIONS IN CASE OF DEVASTATING EARTHQUAKES

 

Abstract. This article discusses the problematic issues of creating civil protection units to eliminate the consequences of devastating earthquakes. It has been established that the existing approaches in planning the involvement of forces and funds do not allow for effective rescue and emergency work in the emergency zone. To improve the efficiency of rapid response and emergency rescue operations in case of devastating earthquakes, a methodology for the rational distribution of forces and means has been developed.

Keywords: emergency rescue service, formation of civil protection, efficiency of rescue operations.

 

 

УДК 614.849

 

М. М. Альменбаев¹, А. Б. Сивенков², А. Б. Кусаинов¹, И. А. Захаров¹

¹Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина

МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

²ФГБУ «Всероссийский ордена «Знак Почета» научно-исследовательский институт противопожарной обороны» МЧС России, Балашиха, Россия

 

ИССЛЕДОВАНИЕ ПОЛИАКРИЛАТА КАЛИЯ (SAP)С ДОБАВЛЕНИЕМ ТРАДИЦИОННЫХ ЗАМЕДЛИТЕЛЕЙ ГОРЕНИЯ ФОСФОРА И АЗОТА

В КАЧЕСТВЕ ОГНЕЗАЩИТЫ ДРЕВЕСИНЫ

 

Аннотация. В данной работе проводится анализ проведенных огневых испытаний составов на основе полиакрилата калия (SAP) с добавлением традиционных замедлителей горения фосфора и азота в различных соотношениях. Проведенные огневые испытания показали, что составы на основе гидрогеляSAP с добавлением фосфора и азота относятся к
I группе огнезащитной эффективности. Полученные в ходе исследовании данные подтверждают высокую огнезащитную эффективность разработанных составов на основе SAP, фосфора и азота, что позволило расширить возможности применения различных замедлителей горения для комплексных синергических систем. 

Ключевые слова: огнестойкость, строительные материалы, древесина, огнезащита, замедлители горения, гидрогель.

 

М. М. Әлменбаев¹, А. Б. Сивенков², А. Б. Құсайынов¹, И. А. Захаров¹

¹Қазақстан Республикасы ТЖММәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

² «Бүкілресейлік «Құрмет Белгісі» ордені өртке қарсы қорғаныс ғылыми-зерттеу институты»ФМБМ, Балашиха, Ресей

 

АҒАШТЫ ӨРТТЕН ҚОРҒАУ РЕТІНДЕ ФОСФОР ЖӘНЕ АЗОТ ДӘСТҮРЛІ ЖАНУ БАЯУЛАТҚЫШТАР ҚОСЫЛҒАН    ПОЛИАКРИЛАТ КАЛИЙДІ (SAP) ЗЕРТТЕУ

 

Аңдатпа. Осы жұмыста полиакрилата калий (SAP) негізінде фосфор және азоттың дәстүрлі жану баяулатқыштары қосылған, әр түрлі арақатынастағы құрамдарының отты сынақтарға талдау жүргізіледі. Жүргізілген өрт сынақтары фосфор мен азот қосылған SAP гидрогелі негізіндегі құрамдар отқа төзімді тиімділіктің I тобына жататынын көрсетті. Зерттеу барысында алынған деректер фосфор мен азот SAP негізінде әзірленген құрамдары жоғары өрттен қорғау тиімділікті растайды және кешенді синергических жүйелер үшін түрлі жану баяулатқыштар қолдану мүмкіндіктерін кеңейтуге ықпал етеді.  

Түйінді сөздер: отқа төзімділігі, құрылыс материалдары, ағаш, оттан қорғау, жану баяулатқыштары, гидрогель.

 

 

M. M. Almenbaev¹, A. B. Sivenkov², A. B. Kussainov¹, I. A. Zakharov¹

¹Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan, Kokshetau, Kazakhstan

²Federal State Budgetary Establishment «All-Russian Research Institute for Fire Protection of the Ministry of the Russian Federation for Civil Defence, Emergencies and Elimination of Consequences of Natural Disasters», Balashikha, Russia

 

POTASSIUM POLYACRYLATE (SAP) RESEARCHWITH THE ADDITION OF TRADITIONAL PHOSPHORUS AND NITROGEN GORENJE RETARDANTS

AS A FIRE PROTECTION OF WOOD

 

Abstract. In this paper, an analysis of the conducted fire tests of compositions based on potassium polyacrylate (SAP) with the addition of traditional phosphorus and nitrogen gorenje retardants in various ratios is carried out. The conducted fire tests have shown that formulations based on SAP hydrogel with the addition of phosphorus and nitrogen belong to the I group of flame retardant effectiveness. The data obtained in the course of the study confirm the high flame retardant effectiveness of the developed formulations based on SAP, phosphorus and nitrogen, which made it possible to expand the possibilities of using various gorenje retardants for complex synergistic systems. 

Keywords: fire resistance, building materials, wood, fire protection, gorenje retardants, hydrogel.

 

 

УДК 331.43:331.48

Г. К. Даумова¹, А. Б. Бекмагамбетов², Г. С. Саттарова³, Э. А. Кульмагамбетова²

¹НАО «Восточно-Казахстанский технический университет имени Д. Серикбаева», Усть-Каменогорск, Казахстан

²РГП на ПХВ «Республиканский научно-исследовательский институт по охране труда Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан», Астана, Казахстан

³НАО Карагандинский технический университет имени АбылкасаСагинова, Караганда, Казахстан

 

ВОЗДЕЙСТВИЕ РЕНТГЕНОВСКОГО ИЗЛУЧЕНИЯ И УСЛОВИЯ ТРУДА

НА ПРОИЗВОДСТВЕ ТИТАНОВЫХ СЛИТКОВ

 

Аннотация.В статье проанализировано влияние рентгеновского излучения на организм работников. Проведен анализ научной литературы по вопросам современных радиационно-защитных материалов. Определены опасные и вредные производственные факторы, воздействующие на рабочий персонал при производстве титановых слитков. Проведен выбор средств индивидуальной защиты с использованием действующего подхода согласно межотраслевым нормам и нового риск-ориентированного подхода, основанного на применении номенклатуры. Для улучшения условий труда плавильщиков рекомендовано применять в качестве релевантной защиты от воздействия рентгеновского излучения шлем, защитные очки, фильтрующие маски, защитный костюм изолирующий.

В статье представлены результаты научных исследований, полученные в ходе реализации научно-технической программы на тему «Условия труда и профессиональные риски: классификация, категории и критерии группировки в рамках перехода к «зеленой экономике» (ИРН BR22182667).

Ключевые слова: рентгеновское излучение, электронно-лучевая печь, опасные и вредные производственные факторы, плавильщик, условия труда, средства индивидуальной защиты.

 

 

Г. К. Даумова¹, А. Б. Бекмагамбетов², Г. С. Саттарова³, Э. А. Кульмагамбетова²

¹«Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті» КЕАҚ,

Өскемен, Қазақстан

²«Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институты» ШЖҚ РМК,

Астана, Қазақстан

³Әбілқас Сағынов атындағы  Қарағанды техникалық университеті КЕАҚ,

Қарағанды, Қазақстан

 

РЕНТГЕН СӘУЛЕЛЕРІНІҢ ӘСЕРІ ЖӘНЕ ТИТАН ҚҰЙМАЛАРЫН ӨНДІРУДЕГІ

ЕҢБЕК ЖАҒДАЙЛАРЫ

 

Аңдатпа. Мақалада рентген сәулесінің жұмысшылардың ағзасына әсері талданады. Заманауи радиациялық-қорғау материалдары мәселелері бойынша ғылыми әдебиеттерге талдау жүргізілді. Титан құймаларын өндіруде жұмысшы персоналға әсер ететін қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анықталды. Салааралық нормаларға сәйкес қолданыстағы тәсілді және номенклатураны қолдануға негізделген жаңа тәуекелге бағдарланған тәсілді пайдалана отырып, жеке қорғаныс құралдарын таңдау жүргізілді. Балқытушылардың еңбек жағдайларын жақсарту үшін рентген сәулесінің әсерінен тиісті қорғаныс ретінде шлем, қорғаныс көзілдірігі, сүзгі маскалары, оқшаулағыш қорғаныс костюмін қолдану ұсынылады.

Мақалада «Еңбек жағдайлары және кәсіптік тәуекелдер: «жасыл экономикаға» көшу аясында топтастырудың жіктелуі, категориялары мен критерийлері» (BR22182667 ЖРН) тақырыбында ғылыми-техникалық бағдарламаны іске асыру барысында алынған ғылыми зерттеулердің нәтижелері ұсынылған.

Түйінді сөздер:рентген сәулесі, электронды-сәулелік пеш, қауіпті және зиянды өндірістік факторлар, балқытушы, еңбек жағдайлары, жеке қорғаныс құралдары.

 

G. K. Daumova¹, A. B. Bekmagambetov², G. S. Sattarova³, E. A. Kulmagambetova²

¹NJSC «D. Serikbayev East Kazakhstan Technical University», Ust-Kamenogorsk, Kazakhstan

²RSE on REU «Republican Research Institute of Occupational Safety and Health under the Ministry of Labor and Social Protection of the Population of the Republic of Kazakhstan»,

Astana, Kazakhstan

³Abylkas Saginov Karaganda Technical University NJSC, Karaganda, Kazakhstan

 

IMPACT OF X-RAY RADIATION AND WORKING CONDITIONS ON THE PRODUCTION OF TITANIUM INGOTS

 

Abstract.The article analyzes the influence of X-ray radiation on the human body. An analysis of scientific literature on issues of modern radiation protective materials has been conducted. Hazardous and harmful production factors affecting personnel in the production of titanium ingots have been identified. The selection of personal protective equipment has been carried out using both the current approach according to industry standards and a new risk-oriented approach based on the application of a nomenclature. To improve the working conditions of smelters, it is recommended to use helmets, protective goggles, filtering masks, and isolating protective suits as relevant protection against X-ray radiation exposure. The article presents the results of scientific research obtained during the implementation of the scientific and technical program on the topic «Working conditions and professional risks: classification, categories, and grouping criteria within the transition to a green economy»(IRN BR22182667).

Keywords: X-ray radiation, electron beam furnace, hazardous and harmful production factors, smelter, working conditions, personal protective equipment.

 

УДК 614.849

 

А. Б. Кусаинов, М.М. Альменбаев, Ж. К. Макишев,

И. А. Захаров, П. В. Максимов

Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

 

ОПРЕДЕЛЕНИЕ КРАТЧАЙШЕГО МАРШРУТА ДЛЯ БЕСПЕРЕБОЙНОЙ ПОДАЧИ ВОДЫ НА ТУШЕНИЕ ПОЖАРА

 

Аннотация.Обеспечение бесперебойной подачи воды на тушение пожара является одной из главных задач при организации управления силами и средствами на пожаре. Руководителю тушения пожара приходится в минимально короткие сроки определять ближайшие водоисточники и маршрут следования к ним и обратно к месту пожара. При этом руководитель тушения пожара должен учитывать ряд факторов, таких как загруженность дорожной сети, исправность пожарных гидрантов и т.д. В целях повышения оперативности принятия решений предложен способ поиска кратчайшего маршрута для бесперебойной подачи воды на тушение пожара с учетом обстановки на улично-дорожной сети населенного пункта.

Ключевые слова: пожар, водоисточник, руководитель тушения пожара.

 

 

А. Б. Құсайынов, М. М. Әлменбаев, Ж. Қ. Мақышев,И. А. Захаров, П. В. Максимов

Қазақстан Республикасы ТЖМ Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

 

ӨРТТІ СӨНДІРУГЕ ҮЗДІКСІЗ СУ БЕРУ ҮШІН ЕҢҚЫСҚА МАРШРУТТЫ АНЫҚТАУ

 

Аңдатпа. Өртті сөндіруге судың үздіксіз берілуін қамтамасыз ету өрттегі күштер мен құралдарды басқаруды ұйымдастырудағы басты міндеттердің бірі болып табылады. Өртті сөндіру басшысы ең қысқа мерзімде ең жақын су көздерін және оларға баратын және өрт орнына қайтатын маршрутты айқындауға тиіс. Бұл ретте өртті сөндіру басшысы жол желісінің жүктелуі, өрт гидранттарының жарамдылығы және т.б. сияқты бірқатар факторларды ескеруі тиіс. Шешімдер қабылдаудың жеделдігін арттыру мақсатында елді мекеннің көше-жол желісіндегі жағдайды ескере отырып, өртті сөндіруге суды үздіксіз беру үшін ең қысқа маршрутты іздеу тәсілі ұсынылды.

Түйінді сөздер: өрт, су көзі, өртті сөндіру басшысы.

 

 

A. B. Kussainov,M. M. Almenbayev,J.K. Makishev, I. A. Zakharov, P. V. Maksimov

Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan,

Kokshetau, Kazakhstan

DETERMINING THE SHORTEST ROUTE FOR UNINTERRUPTED WATER SUPPLY

 TO EXTINGUISH A FIRE

 

Abstract. Ensuring an uninterrupted supply of water to extinguish a fire is one of the main tasks in organizing the management of forces and means in a fire. The fire extinguishing manager has to determine the nearest water sources and the route to them and back to the fire site in the shortest possible time. At the same time, the fire extinguishing manager must take into account a number of factors, such as traffic congestion, serviceability of fire hydrants, etc. In order to increase the efficiency of decision-making, a method is proposed to find the shortest route for uninterrupted water supply to extinguish a fire, taking into account the situation on the street and road network of the settlement.

Keywords: fire, water source, fire extinguishing manager.

 

УДК 378.355. 55

А. А. Абдрахманов, Б. М. Кабашев, Д. А. Дауренов

 

Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина

МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

 

АНАЛИЗ СУЩЕСТВУЮЩЕЙ СИСТЕМЫ ПОДГОТОВКИ СПЕЦИАЛИСТОВ В ОБЛАСТИ РАДИАЦИОННОЙ, ХИМИЧЕСКОЙ И БИОЛОГИЧЕСКОЙ ЗАЩИТЫ В СПЕЦИАЛЬНЫХ, ВОЕННЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

 

Аннотация. В статье проведен анализ существующей системы подготовки специалистов в области радиационной, химической и биологической защиты в Республике Казахстан. Выявлена проблемная ситуация в организации подготовки курсантов Академии гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан и определены направления ее разрешения. Сформулирована научная задача обоснования рационального варианта технического оснащения учебных мест с учетом ранее выявленных факторов.

Ключевые слова: профессиональная подготовка, уровень подготовки, сотрудник гражданской защиты, радиационная, химическая и биологическая защита.

А. А. Абдрахманов, Б.М. Кабашев, Д.А. Дауренов

Қазақстан Республикасы ТЖМ Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

 

АРНАЙЫ, ӘСКЕРІ БІЛІМ БЕРУ ОРЫНДАРЫНДА РАДИАЦИЯЛЫҚ, ХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ МАМАНДАРДЫ ДАЙЫНДАУ ДЫҢҚОЛДАНЫЛҒАН ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ

 

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасындағы радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау саласындағы мамандарды даярлаудың қолданыстағы жүйесі талданады. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғаныс академиясында курсанттарды оқытуды ұйымдастыруда проблемалық жағдай анықталып, оны шешудің бағыттары белгіленді. Оқу орындарын техникалық жабдықтаудың ұтымды нұсқасын негіздеудің ғылыми міндеті бұрын анықталған факторларды ескереотырып тұжырымдалған.

Түйіндісөздер: кәсіптікдаярлығы, дайындықдеңгейі, азаматтық қорғау офицері, радиациялық, химиялық және биологиялық қорғаныс.

 

А.A.Abdrakhmanov, B.M. Kabashev, D.A. Daurenov

Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan,Kokshetau, Kazakhstan

 

ANALYSIS OF THE EXISTING SYSTEM OF TRAINING SPECIALISTS IN THE FIELD OF RADIATION, CHEMICAL AND BIOLOGICAL PROTECTION IN SPECIAL, MILITARY EDUCATIONAL INSTITUTIONS

 

Abstract.  The article analyzes the existing system of training specialists in the field of radiation, chemical and biological protection in the Republic of Kazakhstan. The problematic situation in the organization of training cadets of the Malik Gabdullin Civil Defense Academy of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan is identified and the directions for its resolution are defined. The scientific task of substantiating a rational option for technical equipment of training places is formulated taking into account previously identified factors.

Keywords: professional training, level of training, civil defense officer, radiation, chemical and biological protection.

 

 

ӘОЖ:811.356.252

 

С. К. Қасымова, Г. К.Мадина

Қазақстан Республикасы  ТЖМ М. Габдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

 

АРНАЙЫ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ТІЛДЕРДІ

ҮЙРЕТУ ТӘЖІРИБЕСІНДЕГІ САБАҚТАСТЫҚ

 

Аңдатпа. Аталған  мақалада арнайы жоғары оқу орындарындағы тілдерді үйрету тәжірибесіндегі сабақтастық яғни сабақта қолданылатын кейбір әдіс- тәсілдердің тиімді жақтары  зерделенеді. Болашақ әскери мамандарды оқыту белігілі бір технологияны қолдана отырып, қойылған мақсаттарға жетудегі, оқу объектісінің меңгерілуіндегі субъектілердің (білім алушы мен оқытушының) педагогикалық ара-қатынасын сипаттайтын екі түрлі мағына береді және  негізгі талаптары ретінде ол әскери қызметшінің жоғары дәрежедегі әскери-кәсіптік шеберлігінің дайындығына сай келетін жаңа заман талаптарына сәйкес  болуы керек. Оқу барысында меңгерілетін білімді, білікпен дағдыны қорытындылай келгенде әскери-маман шеберлігі қалыптасады. Бұл маңызды мақсат әскери қызметшінің әртүрлі бейіндік және тілдік пәндер бойынша сабақтарда оқу барысында іске асатыны  белгілі. Тиімді  оқытудың өзектілігі тұлғаға білім беру кезінде шығармашылық әлеуетін ашу үшін жағдайларды іздеуге бағытталады. Тілдерді оқытудағы қолданылатын түрлі әдістер мәселені коммуникативті, танымдық және тәрбиелік сипатта  шешуге  ықпал етеді.

Түйінді сөздер: арнайы жоғары оқу орындары, кәсіби шеберлік, тиімді әдістер, тіл, сауаттылық, тіл байлығы.

 

 

С.К. Қасымова, Г.К.Мадина

Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

 

ПРЕЕМСТВЕННОСТЬ ОБУЧЕНИЯ ЯЗЫКОВ В ПРАКТИКЕ  СПЕЦИАЛЬНЫХ  УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

Аннотация.В данной статье изучается преемственность преподавания языков в практике, преподаваемых в специальных вузах, т. е. рассматривается эффективность некоторых методов и приемов, используемых на занятиях. Обучение будущих военных специалистов имеет два разных значения, характеризующих педагогическое соотношение субъектов (обучающегося и преподавателя) в достижении поставленных целей, в освоении учебного объекта с использованием одной и той же технологии, и в качестве основных требований оно должно соответствовать требованиям нового времени, отвечающим подготовке военнослужащего к военно-профессиональному мастерству высокого уровня. При обобщении знаний, умений и навыков, приобретаемых в процессе обучения, формируется военно-специализированное мастерство. Известно, что эта важная цель реализуется военнослужащим в процессе обучения на занятиях по различным профильным и языковым дисциплинам. Актуальность эффективного обучения направлена на поиск условий для раскрытия творческого потенциала личности при обучении. Также в статье рассматриваются различные методы, применяемые в обучении языкам.

Ключевые слова: специальное высшееучебное заведение, профессиональное мастерство, эффективные методы, язык, грамотность, языковое богатство.

 

S. K. Kassymova,G.K. Madina

Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan,

Kokshetau, Kazakhstan

                                         

CONTINUITY OF LANGUAGE TEACHING IN THE PRACTICE OF SPECIAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS

           

Abstract.This article examines the continuity of language teaching in practice taught in special universities, i.e. examines the effectiveness of some methods and techniques used in the classroom. The training of future military specialists has two different meanings characterizing the pedagogical ratio of subjects (student and teacher) in achieving their goals, in mastering an educational facility using the same technology, and as the main requirements it must meet the requirements of modern times, corresponding to the training of a serviceman for high-level military professional skills. When generalizing the knowledge, skills and abilities acquired in the learning process, military specialized skills are formed. It is known that this important goal is realized by military personnel in the process of studying in classes in various specialized and language disciplines. The relevance of effective learning is aimed at finding conditions for the disclosure of the creative potential of individuals

            Keywords: special higher education institution, professional skills, effective methods, language, literacy, linguistic wealth.

    

 

УДК 372.881.111.1

 

А. Б. Мейрамова, Б. Б. Саденова

Академия гражданской защиты имени Малика Габдуллина

МЧС Республики Казахстан, Кокшетау, Казахстан

 

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ВИДЕОМАТЕРИАЛОВ НА ЗАНЯТИЯХ

ПО АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ

 

Аннотация.Данная статья раскрывает возможности использования видеоматериалов при обучении английского языка как иностранного, так как данный вид материалов эффективно влияет на развитие речевой культуры обучающихся, ее формирование. Во время просмотра видеоматериалов дается возможность не только слушать англоязычную речь, развивая навык аудирования, но также мимика и изображение помогают более точнее понять речь, показать сферу использования  и раскрыть потенциал лексики. Следует брать во внимание перед использованием видео на занятиях по английскому языку, что они подразделяются на аутентичные и учебные, что является ключевыми критериями при отборе для работы с ними на занятиях по английскому языку. Методика предварительной подготовки по обоим видам видеоматериалов описывается в данной статье. Использование видеоматериалов на занятиях по английскому языку является очень продуктивным и эффективным методом, так как способствует развитию всех четырех необходимых языковых навыков, расширяет культурный кругозор обучающихся.

Ключевые слова:  языковые навыки, аутентичные видеоматериалы, учебные видео, грамотное иноязычное общение, иноязычная речь, тренировка навыков говорения, развитие навыков аудирования, эффективная коммуникация.

 

 

А.Б. Мейрамова, Б. Б. Саденова

Қазақстан Республикасы ТЖМ Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы, Көкшетау, Қазақстан

 

АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ВИДЕО МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ

 

Аннотация.  Бұл мақала ағылшын тілін шет тілі ретінде оқытуда бейнематериалдарды пайдалану мүмкіндіктерін ашады, өйткені мұндай материалдар студенттердің сөйлеу мәдениетін дамытуға және оның қалыптасуына тиімді әсер етеді. Бейнематериалдарды қарау барысында тыңдау дағдыларын дамыта отырып, ағылшын тілінде сөйлеуді тыңдап қана қоймай, мимика мен бейнелер сөйлеуді дәлірек түсінуге, қолданылу аясын көрсетуге және сөздік қорының мүмкіндіктерін ашуға көмектеседі. Ағылшын тілі сабақтарында бейнелерді қолданар алдында олардың түпнұсқалық және білім беру болып бөлінетінін ескеру қажет, бұл ағылшын тілі сабақтарында олармен жұмыс істеу үшін таңдау кезінде негізгі критерий болып табылады. Бейне материалдардың екі түрін де алдын ала дайындау әдістемесі осы мақалада сипатталған. Ағылшын тілі сабағында бейнематериалдарды пайдалану өте өнімді және тиімді әдіс, өйткені ол барлық қажетті төрт тілдік дағдыларды дамытуға ықпал етеді және оқушылардың мәдени ой-өрісін кеңейтеді.

Түйінді сөздер: тілдік дағдылар, шынайы бейнематериалдар, оқу бейнелері, сауатты шет тіліндегі қарым-қатынас, шет тілінде сөйлеу, сөйлеу дағдыларын үйрету, тыңдау дағдыларын дамыту, тиімді қарым-қатынас.

 

 

A.B.Meiramova, B. B. Sadenova

Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the MES of the Republic of Kazakhstan

Kokshetau, Kazakhstan

 

Abstract. This article reveals the possibilities of using video materials in teaching English as a foreign language, since this type of materials effectively influences the development of students’ speech culture and its formation. While watching video materials, it is possible not only to listen to English speech, developing listening skills, but also facial expressions and images help to more accurately understand speech, show the scope of use and reveal the potential of vocabulary. It should be taken into account before using videos in English classes that they are divided into authentic and educational, which are key criteria when selecting for working with them in English classes. The preliminary preparation methodology for both types of video materials is described in this article. The use of video materials in English classes is a very productive and effective method, as it contributes to the development of all four necessary language skills and expands the cultural horizons of students.

Keywords: language skills, authentic video materials, educational videos, competent foreign language communication, foreign language speech, training speaking skills, developing listening skills, effective communication.