2023 г. Наука и образование в гражданской защите №4(52)

МИНИСТЕРСТВО ПО ЧРЕЗВЫЧАЙНЫМ СИТУАЦИЯМ 

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

АКАДЕМИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ИМЕНИ МАЛИКА ГАБДУЛЛИНА

№ 4 (52), 2023

НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ

В ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЕ

 

 

 

 

 

 

КОКШЕТАУ 2023

УДК 614.8 (082)

ББК 68.69 (5Каз)

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» № 1 (49), 2023 г., март. 

Издается с марта 2011 года. В 2011-2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского 

технического института».

Собственник:  Академия  гражданской  защиты  имени  Малика  Габдуллина  МЧС  Республики 

Казахстан. 

Журнал  зарегистрирован  в  Министерстве  информации  и  общественного  развития  Республики 

Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство № KZ37VPY00037096.

Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж, 14.10.2010 г.

Журнал включѐн в Российскую библиографическую базу данных «Российский индекс научного 

цитирования»  (РИНЦ) и в Казахстанскую базу цитирования (КазБЦ).

 

Главный редактор: Алибеков Е. А., кандидат технических наук

Заместитель  главного  редактора:  Альменбаев  М.  М.,  кандидат  технических  наук, ассоциированный профессор (доцент)

 

Состав редакционного совета:

Шарипханов С. Д.,  доктор технических наук, асс. профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Алешков М. В., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Байшагиров Х. Ж., доктор технических наук (РК, г. Кокшетау)

Кошумбаев М. Б., доктор технических наук (РК, г. Астана)

Мансуров З. А.,   доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Сивенков А. Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Тарахно Е. В., доктор технических наук, доцент (Украина, г. Харьков)

Акимбаев Е. Ж., кандидат технических наук (РК, г. Астана)

Арифджанов С. Б., кандидат технических наук (РК, г. Астана) 

Дабаев А. И.,  кандидат технических наук ( РК, г. Алматы) 

Джумагалиев Р. М., кандидат технических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Жаулыбаев А. А., кандидат технических наук, асс. профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Камлюк А. Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь, г. Минск)

 

Состав редакционной коллегии:

Карменов  К.К.  кандидат  технических  наук,  асс.  профессор  (доцент);  Абдрахманов  А.  А.,  кандидат 

военных наук; Захаров И.  А., кандидат технических наук;  Касымова С. К., кандидат филологических 

наук;  Кусаинов  А.  Б.,  кандидат  технических  наук;  Макишев  Ж.  К.,  кандидат  технических  наук;

Мусайбеков  А.  Г.,  кандидат  технических  наук;  Шуматов  Э.  Г.,  кандидат  философских  наук; 

Шумеков С. Ш., кандидат педагогических наук.

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» –  периодическое издание, посвящѐнное  проблемным  вопросам  гражданской  обороны,  обеспечения  пожарной  и  промышленной  безопасности,  предупреждения  и  ликвидации  аварий,  катастроф,  стихийных 

бедствий, а также подготовки специалистов органов гражданской защиты и др. Журнал  предназначен  для  курсантов,  магистрантов,  адъюнктов,  профессорско-преподавательского  состава  образовательных  учреждений,  научных  и  практических  сотрудников,  занимающихся  решением  вопросов  защиты  в  чрезвычайных  ситуациях,  пожаровзрывобезопасности, а также разработкой, созданием и внедрением комплексных систем  безопасности.

 

 

Издано в авторской редакции

ISSN 2220-3311 © Академия гражданской защиты 

имени Малика Габдулина 

МЧС Республики Казахстан, 2023

МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ – CONTENTS
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ, ЛИКВИДАЦИИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ И ГРАЖДАНСКОЙ ОБОРОНЫ
Абдрахманов А. А., Жапбарханов М. К., Торлопов В. В. Анализ существующей системы определения оптимальных критериев образцов средств индивидуальной защиты органов дыхания	4
Калач А. В., Мускатиньев А. Ю., Здольник В. В., Зацарин А. С. Оценка размера страховых выплат (в результате чрезвычайной ситуации) с использованием методов, основанных на правилах	11
Кусаинов А. Б., Бейсеков А. Н., Мусабеков Ж. С., Раимбеков К. Ж. Методика и программный расчет краткосрочного прогноза весенних паводков	17
Голев В. В., Шарипов Г. А., Тимирғали А. Биологический терроризм, как одна из угроз в современном мире	30
Куттыбаев Е. М., Сабитова Д. С. Развитие единой системы ситуационно-кризисных центров	37
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПОЖАРНОЙ И ПРОМЫШЛЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Федоров А. В., Оспанов К. К., Байжанова С. К. Интеграция систем противопожарной защиты в единую автоматизированную систему управления технологическим процессом на нефтеперерабатывающих предприятиях	44
Максимов П. В., Макишев Ж. К., Тукушев О. Б. Роль и преимущества устройств защиты от дугового пробоя в обеспечении надежности и безопасности электрических сетей	53
Кусаинов А. Б., Шаймердинов К. К. Математические методы определения наиболее подверженные лесным пожарам регионы Республики Казахстан	59
Капишева Д. К. Расчет краткосрочного прогнозирования количества пожаров адаптивным методом	68
ПРОБЛЕМЫ ОБУЧЕНИЯ
Қасымова С. К., Колпенова А. К., Мадина Г. К. Майдан хаттары Ұлы Отан соғысының антропологиялық мазмұнын зерделеудің қайнар көздері ретінде	74
Алькина А. Б. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі М. Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясында физика пәнін оқытудың кәсіби бағдары және тиімділігі	81
Sadenova B. B. The role of using video materials in teaching a foreign language	90

 

УДК 355/359

А. А. Абдрахманов, М. К. Жапбарханов, В. В. Торлопов

АНАЛИЗ СУЩЕСТВУЮЩЕЙ СИСТЕМЫ ОПРЕДЕЛЕНИЯ ОПТИМАЛЬНЫХ КРИТЕРИЕВ ОБРАЗЦОВ СРЕДСТВ ИНДИВИДУАЛЬНОЙ ЗАЩИТЫ ОРГАНОВ ДЫХАНИЯ

А. А. Абдрахманов, В. В. Торлопов, М. К. Жапбарханов

ТЫНЫС АЛУ ОРГАНДАРЫН ЖЕКЕ ҚОРҒАУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ҮЛГІЛЕРІНІҢ ОҢТАЙЛЫ КРИТЕРИЙЛЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ

A. A. Abdrakhmanov, V. V. Torlopov, M. К. Zhapbarkhanov

ANALYSIS OF THE EXISTING SYSTEM FOR DETERMINING THE OPTIMAL CRITERIA FOR SAMPLES OF PERSONAL RESPIRATORY PROTECTION EQUIPMENT

Аннотация. В статье представлены необходимые атрибуты научного исследования, проводимого в рамках выполнения научно-исследовательской работы на тему «Защита органов дыхания, глаз, лица человека от радиоактивного, химического и биологического заражения (гражданская защита)». Представлена цель и ожидаемые результаты при выборе оптимальных средств индивидуальной защиты органов дыхания (противогазов), минимальных и максимальных ее показателей для подразделений уполномоченного органа в сфере гражданской защиты. Отображена проблемная ситуация, представлены пути решения вопроса и методы исследования данной работы. Указана теоретическая и практическая значимость.

Ключевые слова: средства индивидуальной защиты органов дыхания, уполномоченный орган в сфере гражданской защиты, выработка предложений, рекомендации по оснащению, современные средства индивидуальной защиты, защита органов дыхания, собирательный образ, полезная модель.

Аңдатпа. Мақалада «Тыныс алу органдарын, көзді, адамның бетін радиоактивті, химиялық және биологиялық ластанудан қорғау (азаматтық қорғау)» тақырыбында ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау шеңберінде жүргізілетін ғылыми зерттеудің қажетті атрибуттары келтірілген. Тыныс алу органдарын жеке қорғаудың оңтайлы құралдарын (газқағарларды), азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның бөлімшелері үшін оның ең төменгі және ең жоғары көрсеткіштерін таңдау кезінде Мақсат пен күтілетін нәтижелер ұсынылды. Проблемалық жағдай бейнеленген, мәселені шешу жолдары және осы жұмысты зерттеу әдістері ұсынылған. Теориялық және практикалық маңыздылығы көрсетілген.

Түйінді сөздер: тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орган, жабдықтау бойынша ұсыныстар, ұсынымдар әзірлеу, қазіргі заманғы жеке қорғаныс құралдары, тыныс алу органдарын қорғау, ұжымдық Имидж, пайдалы модель.

Abstract. The article presents the necessary attributes of scientific research conducted within the framework of research work on the topic «Protection of respiratory organs, eyes, human face from radioactive, chemical and biological contamination (civil protection)». The purpose and expected results are presented when choosing the optimal means of individual respiratory protection (gas masks), its minimum and maximum indicators for the units of the authorized body in the field of civil protection. The problem situation is displayed, ways of solving the issue and methods of research of this work are presented. The theoretical and practical significance is indicated.

Key words: respiratory personal protective equipment, authorized body in the field of civil protection, development of proposals, recommendations on equipment, modern personal protective equipment, respiratory protection, collective image, utility model.

 

 

УДК 004.8

А. В. Калач, А. Ю. Мускатиньев , В. В. Здольник , А.С. Зацарин

ОЦЕНКА РАЗМЕРА СТРАХОВЫХ ВЫПЛАТ (В РЕЗУЛЬТАТЕ ЧРЕЗВЫЧАЙНОЙ СИТУАЦИИ) С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕТОДОВ, ОСНОВАННЫХ НА ПРАВИЛАХ

А. В. Калач , А. Ю. Мускатиньев , В. В. Здолник , А.С. Зацарин

ЕРЕЖЕГЕ НЕГІЗДЕЛГЕН ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП, САҚТАНДЫРУ ТӨЛЕМДЕРІНІҢ МӨЛШЕРІН (ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ НӘТИЖЕСІНДЕ) БАҒАЛАУ

A. V. Kalach, A. Y. Muscatinev, V. V. Zdolnik, A. S. Zatsarin

ASSESSMENT OF THE AMOUNT OF INSURANCE PAYMENTS (AS A RESULT OF AN EMERGENCY) USING RULE-BASED METHODS

Аннотация. Интеллектуальные информационные системы стали неотъемлемой частью информационной инфраструктуры, использование которых охватывает многие сферы деятельности общества. Такого рода системы также используются в деятельности страховых компаний при оценке размера страховых выплат в случае наступления чрезвычайной ситуации. С одной стороны, многообразие существующих методов обработки данных, с другой специфичность самих чрезвычайных ситуаций побуждают широкий круг специалистов к поиску высокоэффективных методов, используемых в интеллектуальных информационных системах.

Ключевые слова: интеллектуальные информационные системы, страхование, чрезвычайная ситуация, управление.

Аңдатпа. Интеллектуалды ақпараттық жүйелер ақпараттық инфрақұрылымның ажырамас бөлігіне айналды, оларды пайдалану қоғамның көптеген салаларын қамтиды, мұндай жүйелер сақтандыру компанияларының қызметінде, соның ішінде төтенше жағдай туындаған жағдайда сақтандыру төлемдерінің мөлшерін бағалау кезінде де қолданылады. Бір жағынан, деректерді өңдеудің қолданыстағы әдістерінің әртүрлілігі, екінші жағынан, төтенше жағдайлардың ерекшелігі кең ауқымды мамандарды Интеллектуалды ақпараттық жүйелерде қолданылатын ең оңтайлы әдістерді іздеуге итермелейді.

Түйінді сөздер: интеллектуалды ақпараттық жүйелер, сақтандыру, төтенше жағдай, басқару.

Abstract. Intelligent information systems have become an integral part of the information infrastructure, the use of which covers many areas of the companys activities, such systems are also used in the activities of insurance companies, including when assessing the amount of insurance payments in the event of an emergency. On the one hand, the variety of existing data processing methods, on the other hand, the specificity of emergency situations themselves encourage a wide range of specialists to search for the most optimal methods used in intelligent information systems.

Key words: intelligent information systems, insurance, emergency, management.

 

 

УДК 614.8

А. Б. Кусаинов, А. Н. Бейсеков, Ж. С. Мусабеков, К. Ж. Раимбеков

МЕТОДИКА И ПРОГРАММНЫЙ РАСЧЕТ КРАТКОСРОЧНОГО ПРОГНОЗА ВЕСЕННИХ ПАВОДКОВ

А. Б. Құсайынов, А. Н. Бейсеков, Ж. С. Мұсабеков, К. Ж. Райымбеков

КӨКТЕМГІ СУ ТАСҚЫНЫНЫҢ ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ БОЛЖАМЫНА ӘДІСТЕМЕ ЖӘНЕ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЕСЕБІ

A. B. Kusainov, A. N. Beisekov, J. S. Musabekov, K. J. Raimbekov

METHODOLOGY AND PROGRAM CALCULATION OF SHORT-TERM FORECAST OF SPRING FLOODS

Аннотация. В статье рассматривается методика краткосрочного прогноза весенних паводков. Одна из важнейших задач современного этапа развития Республики Казахстан – уменьшение одного из стратегических рисков – риска наводнений, который в последние годы приобретает все большую значимость для социально-экономического и экологического развития страны. В данной работе предлагается упростить методику краткосрочного прогноза и оценки риска возникновения паводковой волны. Оценка риска проводится в зависимости от максимальных уровней воды в реке. В уравнение для прогноза максимальных уровней в реке включаются следующие параметры и обобщенные показатели: запасы воды в снеге, количество осадков, уровни воды в речной системе на период выпуска прогноза, среднесуточная температура воздуха и скорость ветра. Разработана принципиальная схема, позволяющая краткосрочно оценивать риск формирования опасного гидрологического явления, заблаговременностью в 3–7 суток. Для автоматизации расчета паводков была разработана компьютерная программа на языке PHP, c использованием системы управления базой дан-ных MySQL.

Ключевые слова: весенние паводки, автоматизация расчета максимального уровня воды, краткосрочный прогноз.

Аңдатпа. Мақалада көктемгі су тасқынын қысқа мерзімді болжау әдістемесі қарастырылады. Қазақстан Республикасының қазіргі даму кезеңінің аса маңызды міндеттерінің бірі – соңғы жылдары елдің әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамуы үшін маңыздылығы артып келе жатқан стратегиялық тәуекелдердің бірі-су тасқыны қаупін азайту. Бұл жұмыста су тасқыны толқынының пайда болу қаупін қысқа мерзімді болжау және бағалау әдістемесін жеңілдету ұсынылады. Тәуекелді бағалау өзендегі судың максималды деңгейіне байланысты жүзеге асырылады. Өзендегі максималды деңгейлерді болжауға арналған теңдеуге келесі параметрлер мен жалпыланған көрсеткіштер кіреді: қардағы су қоры, жауын-шашын мөлшері, болжамды шығару кезеңіндегі өзен жүйесіндегі су деңгейі, ауаның орташа тәуліктік температурасы және желдің жылдамдығы. 3-7 тәулікте алдын ала қауіпті гидрологиялық құбылыстың пайда болу қаупін қысқа мерзімде бағалауға мүмкіндік беретін принципті схема әзірленді. Су тасқынын есептеуді автоматтандыру үшін MySQL мәліметтер базасын басқару жүйесін қолдана отырып, PHP тілінде компьютерлік бағдарлама жасалды.

Түйінді сөздер: көктемгі су тасқыны, судың максималды деңгейін есептеуді автоматтандыру, қысқа мерзімді болжам.

Abstract. The article discusses the methodology of short-term forecasting of spring floods. One of the most important tasks of the current stage of development of the Republic of Kazakhstan is to reduce one of the strategic risks – the risk of floods, which in recent years has become increasingly important for the socio-economic and environmental development of the country. In this paper, it is proposed to simplify the methodology of short-term forecasting and assessment of the risk of a flood wave. Risk assessment is carried out depending on the maximum water levels in the river. The equation for the forecast of maximum levels in the river includes the following parameters and generalized indicators: water reserves in snow, precipitation, water levels in the river system for the period of the forecast release, average daily air temperature and wind speed. A schematic diagram has been developed that allows short-term assessment of the risk of the formation of a dangerous hydrological phenomenon, with a lead time of 3-7 days. To automate the calculation of floods, a computer program was developed in PHP, using the MySQL database management system.

Key words: spring floods, automation of calculation of the maximum water level, short-term forecast.

 

 

УДК 614.8

В. В. Голев, Г.А. Шарипов, А. Тимирғали

БИОЛОГИЧЕСКИЙ ТЕРРОРИЗМ, КАК ОДНА ИЗ УГРОЗ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ

В. В. Голев, Г. А. Шарипов, А. Тимирғали

БИОЛОГИЯЛЫҚ ТЕРРОРИЗМ ҚАУІПТЕРДІҢ БІРІ РЕТІНДЕ ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕ

V. V. Golev, G. A. Sharipov, A. Timirgali

BIOLOGICAL TERRORISM AS ONE OF THE THREATS IN THE MODERN WORLD

Аннотация. Статья посвящена современным проблемам обеспечения биологической безопасности в контексте прямых угроз и рисков применения биологического оружия. В связи c быстрым развитием биотехнологий создается угроза использования и применение биологических патогенов в формате террористических угроз. Отмечается, что глобальная биобезопасность сталкивается с новыми и крайне неопределенными вызовами и угрозами, требующих сотрудничества, содействия и межгосударственного контроля в целях поддержания глобального мира и стабильного развития. Авторами предлагается рассмотреть концептуальные основы, которые определяют современные аспекты биологической безопасности, с учетом угроз применения биологического оружия, предотвращение биотерроризма.

Ключевые слова: Конвенция о биологическом оружии, биологический терроризм, биотехнологии, биологическая безопасность государств-участников, современная концепция биологической безопасности.

Аңдатпа. Мақала биологиялық қаруды қолданудың тікелей қауіптері мен қауіптері тұрғысынан биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің заманауи мәселелеріне арналған. Биотехнологиялардың қарқынды дамуына байланысты террористік қауіп форматында биологиялық патогендерді қолдану және қолдану қаупі туындайды. Жаһандық биоқауіпсіздік жаһандық бейбітшілік пен Тұрақты дамуды қолдау мақсатында ынтымақтастықты, жәрдемдесуді және мемлекетаралық бақылауды талап ететін жаңа және өте белгісіз сын-қатерлер мен қауіптерге тап болатыны атап өтілді. Автор биологиялық қаруды қолдану қаупін, биотерроризмнің алдын алуды ескере отырып, биологиялық қауіпсіздіктің заманауи аспектілерін анықтайтын тұжырымдамалық негіздерді қарастыруды ұсынады.

Түйінді сөздер: биологиялық қару туралы Конвенция, биологиялық терроризм, Биотехнология, қатысушы мемлекеттердің биологиялық қауіпсіздігі, биологиялық қауіпсіздіктің заманауи тұжырымдамасы.

Abstract.  The article is devoted to modern problems of ensuring biological security in the context of direct threats and risks of the use of biological weapons. Due to the rapid development of biotechnologies, the threat of the use and application of biological pathogens in the format of terrorist threats is being created. It is noted that global biosafety is facing new and extremely uncertain challenges and threats that require cooperation, assistance and interstate control in order to maintain global peace and stable development. The author proposes to consider the conceptual foundations that define modern aspects of biological security, taking into account the threats of the use of biological weapons, and the prevention of bioterrorism.

Key words: Biological Weapons Convention, biological terrorism, biotechnologies, biological security of the participating States, modern concept of biological security.

 

 

УДК 658.5

Е. М. Куттыбаев, Д. С. Сабитова

РАЗВИТИЕ ЕДИНОЙ СИСТЕМЫ СИТУАЦИОННО-КРИЗИСНЫХ ЦЕНТРОВ

Е. М. Куттыбаев, Д. С. Сабитова

СИТУАЦИЯЛЫҚ-ДАҒДАРЫСТЫҚ ОРТАЛЫҚТАРДЫҢ БІРЫҢҒАЙ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУ

E. M. Kuttybayev, D. S. Sabitova

DEVELOPMENT OF A UNIFIED SYSTEM OF SITUATIONAL CRISIS CENTERS

Аннотация. В статье раскрывается тема исследования необходимости развития единой системы ситуационно-кризисных центров, как технической основы в теме разработки концепции развития Центра управления в кризисных ситуациях Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан. Теоретическая и практическая значимость статьи заключается в сравнительной оценке нынешнего состояния технического потенциала территориальных подразделений, позволяющей обосновать необходимость применения современных цифровых технологий для условий работы оперативных штабов территориальной подсистемы государственной системы гражданской защиты Республики Казахстан по ликвидации чрезвычайных ситуаций, определении показателя эффективности анализа и принятия решений с применением комплекса программно-аппаратных изделий и автоматизированной информационно-управляющей системы, внедрении в деятельность органа управления в виде Методических рекомендаций по организации ситуационно-кризисных центров территориальных подразделений.

Ключевые слова: ситуационно-кризисный центр, база данных, Государственная система гражданской защиты, управленческое решение, система, взаимодействие, прогноз.

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің дағдарыс жағдайларын басқару орталығын дамыту тұжырымдамасын әзірлеу тақырыбындағы техникалық негіз ретінде ахуалдық-дағдарыс орталықтарының бірыңғай жүйесін дамыту қажеттілігін зерттеу тақырыбы ашылады. Мақаланың теориялық және практикалық маңыздылығы аумақтық бөлімшелердің техникалық әлеуетінің қазіргі жай-күйін салыстырмалы бағалау болып табылады, бұл төтенше жағдайларды жою бойынша Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау мемлекеттік жүйесінің аумақтық кіші жүйесінің жедел штабтарының жұмыс жағдайлары үшін заманауи цифрлық технологияларды қолдану қажеттілігін негіздеуге, бағдарламалық-аппараттық бұйымдар кешенін және автоматтандырылған ақпараттық-басқарушыны қолдана отырып, талдау мен шешім қабылдау тиімділігінің көрсеткішін айқындауға мүмкіндік береді жүйелер, аумақтық бөлімшелердің ситуациялық-дағдарыстық орталықтарын ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар түрінде басқару органының қызметіне енгізу.

Түйінді сөздер: ситуациялық-дағдарыстық орталық, деректер базасы, азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі, басқару шешімі, жүйе, өзара іс-қимыл, болжам.

Abstract. The article reveals the research topic of the need to develop a unified system of situational crisis centers as a technical basis for the development of a concept for the development of a Crisis Management Center of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan. The theoretical and practical significance of the article consists in a comparative assessment of the current state of the technical potential of territorial divisions, which allows to justify the need for the use of modern digital technologies for the working conditions of the operational headquarters of the territorial subsystem of the state civil protection system of the Republic of Kazakhstan for emergency response, determining the efficiency of analysis and decision-making using a set of software and hardware products and automated information management systems, introduction into the activities of the management body in the form of Methodological recommendations on the organization of situational crisis centers of territorial divisions.

Key words: situational crisis center, database, state civil protection system, management decision, system, interaction, forecast.

 

 

УДК 681.5.013

А. В. Федоров, К. К. Оспанов, С. К. Байжанова

ИНТЕГРАЦИЯ СИСТЕМ ПРОТИВОПОЖАРНОЙ ЗАЩИТЫ В ЕДИНУЮ АВТОМАТИЗИРОВАННУЮ СИСТЕМУ УПРАВЛЕНИЯ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИМ ПРОЦЕССОМ НА НЕФТЕПЕРЕРАБАТЫВАЮЩИХ ПРЕДПРИЯТИЯХ

А. В. Федоров, К. К. Оспанов, С. К. Байжанова

МҰНАЙ ӨҢДЕУ КӘСІПОРЫНДАРЫНДАҒЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТІ БАСҚАРУДЫҢ БІРЫҢҒАЙ АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҮЙЕСІНЕ ӨРТТЕН ҚОРҒАУ ЖҮЙЕЛЕРІН ИНТЕГРАЦИЯЛАУ

A.V. Fedorov, K. K. Ospanov, S. K. Baizhanova

INTEGRATION OF FIRE PROTECTION SYSTEMS INTO A SINGLE AUTOMATED PROCESS CONTROL SYSTEM AT OIL REFINERIES

Аннотация. Автономное исполнение системы противоаварийной автоматической защиты и автоматизированной системы управления противопожарной защитой на нефтеперерабатывающих предприятиях не позволяют обеспечить взаимодействия для комплексного и автоматического реагирования на аварийные ситуации, связанные с выбросами, пожаром и взрывом. В этой связи необходимо рассмотреть требования норм и правил, а также технические возможности обеспечения информационной интеграции данных систем.

Ключевые слова: аварийная загазованность, пожар, взрыв, система управления, автоматизированная система, противопожарная защита, технологический процесс, противоаварийная автоматическая защита.

Аңдатпа. Мұнай өңдеу кәсіпорындарында аварияға қарсы автоматты қорғау жүйесі және өртке қарсы қорғауды басқарудың автоматтандырылған жүйесі дербес орындауына байланысты, өртке және жарылысқа байланысты авариялық жағдайларға кешенді және автоматты ден қою үшін өзара іс-қимылды қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді. Осыған байланысты нормалар мен ережелердің талаптарын, сондай-ақ осы жүйелердің ақпараттық интеграциясын қамтамасыз етудің техникалық мүмкіндіктерін қарастыру қажет.

Түйінді сөздер: авариялық газдану, өрт, жарылыс, басқару жүйесі, автоматтандырылған жүйе, өрттен қорғау, технологиялық процесс аварияға қарсы автоматты қорғау.

Abstract. The autonomous design of the automatic emergency protection system and the automated fire protection management system at oil refineries do not allow for interaction for a comprehensive and automatic response to emergency situations related to emissions, fire and explosion. In this regard, it is necessary to consider the requirements of norms and rules, as well as the technical possibilities of ensuring the information integration of these systems.

Key words: emergency gas contamination, fire, explosion, control system, automated system, fire protection, technological process emergency automatic protection.

 

 

УДК 614

П. В. Максимов, Ж. К. Макишев, О. Б. Тукушев

РОЛЬ И ПРЕИМУЩЕСТВА УСТРОЙСТВ ЗАЩИТЫ ОТ ДУГОВОГО ПРОБОЯ В ОБЕСПЕЧЕНИИ НАДЕЖНОСТИ И БЕЗОПАСНОСТИ ЭЛЕКТРИЧЕСКИХ СЕТЕЙ

П. В. Максимов, Ж. К. Макишев, О. Б. Тукушев

ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СЕНІМДІЛІГІ МЕН ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДЕГІ ДОҒАЛЫҚ БҰЗЫЛУДАН ҚОРҒАУ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫНЫҢ РӨЛІ МЕН АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ

P. V. Maximov, Zh. K. Myakishev, O. B. Tugushev

THE ROLE AND ADVANTAGES OF ARC BREAKDOWN PROTECTION DEVICES IN ENSURING THE RELIABILITY AND SAFETY OF ELECTRICAL NETWORKS

Аннотация. В данной статье исследуются проблемы, связанные с эффективностью традиционных средств защиты в электрических сетях, выделяя основные причины возможных сбоев, таких как неправильная установка, износ и несовместимость. Особое внимание уделяется современным технологиям защиты, в частности, «Устройству защиты от дугового пробоя», и его ключевым компонентам: сенсорам дугового тока, микропроцессору и алгоритмам анализа. Подчеркивается преимущества «Устройство защиты от дугового пробоя», включая более точное обнаружение и оперативное предотвращение повреждений оборудования. В заключении статьи поднимается вопрос о важности регулярного технического обслуживания и обучения персонала с целью обеспечения надежной работы защитных устройств. Статья предоставляет обзор современных подходов к обеспечению безопасности электрических сетей, акцентируя роль «Устройство защиты от дугового пробоя» в повышении их надежности и эффективности.

Ключевые слов: электрические сети, дуговой пробой, сенсоры дугового тока, аварийные режимы работы, устройства защиты

Аңдатпа. Бұл мақалада дұрыс орнатылмау, тозу және үйлесімсіздік сияқты ықтимал ақаулардың негізгі себептерін көрсете отырып, электр желілеріндегі дәстүрлі қорғаныс құралдарының тиімділігіне қатысты мәселелер қарастырылады. Қазіргі заманғы қорғаныс технологияларына, атап айтқанда, «Доғалық бұзылудан қорғау құрылғысына» және оның негізгі компоненттеріне: доғалық ток сенсорларына, микропроцессорға және талдау алгоритмдеріне ерекше назар аударылады. Жабдықтың зақымдануын дәлірек анықтау және жедел алдын алуды қоса алғанда, «Доғалық бұзылудан қорғау құрылғысына» артықшылықтарына баса назар аударылады. Мақаланың қорытындысында қорғаныс құрылғыларының сенімді жұмысын қамтамасыз ету мақсатында персоналға тұрақты техникалық қызмет көрсету мен оқытудың маңыздылығы туралы мәселе көтеріледі. Мақала электр желілерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің заманауи тәсілдеріне шолу жасайды, олардың сенімділігі мен тиімділігін арттырудағы «Доғалық бұзылудан қорғау құрылғысына» рөлін атап көрсетеді.

Түйінді сөздер: электр желілері, доғалық сыну, доғалық ток сенсорлары, Төтенше жұмыс режимдері, қорғаныс құрылғылары

Abstract. This article examines the problems associated with the effectiveness of traditional means of protection in electrical networks, highlighting the main causes of possible failures, such as improper installation, wear and incompatibility. Special attention is paid to modern protection technologies, in particular, the «Arc Breakdown Protection Device», and its key components: arc current sensors, microprocessor and analysis algorithms. The advantages of «Arc Breakdown Protection Device» are emphasized, including more accurate detection and prompt prevention of equipment damage. In conclusion, the article raises the question of the importance of regular maintenance and training of personnel in order to ensure reliable operation of protective devices. The article provides an overview of modern approaches to ensuring the safety of electrical networks, emphasizing the role of «Arc Breakdown Protection Device» in improving their reliability and efficiency.

Key words: electrical networks, arc breakdown, arc current sensors, emergency operation modes, protection devices

 

 

УДК 614.8

А. Б. Кусаинов, К. К. Шаймердинов

МАТЕМАТИЧЕСКИЕ МЕТОДЫ ОПРЕДЕЛЕНИЯ НАИБОЛЕЕ ПОДВЕРЖЕННЫЕ ЛЕСНЫМ ПОЖАРАМ РЕГИОНЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

А. Б. Құсайынов, Қ. Қ. Шаймердинов

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕҢ КӨП ОРМАН ӨРТІНЕ ШАЛДЫҚҚЫШ ЕҢ АЙМАҚТАРЫН АНЫҚТАУДЫҢ МАТЕМАТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ

A. B. Kussainov, K. Shaimerdinov

MATHEMATICAL METHODS FOR DETERMINING THE MOST SUSPENDED REGIONS OF FOREST FIRES IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Аннотация. В данной статье рассмотрена методика определения наиболее пожароопасных регионов республики с помощью математической статистики и теории вероятности. Применение математического анализа позволило выявить наиболее пожароопасные лесные массивы страны. Установлено, что исключительно высокий уровень пожарной опасности лесов приходится на Костанайскую область и область Абай, высокий на Жетысускую, Алматинскую, Восточно-Казахстанскую, Акмолинскую, Западно-Казахстанскую, Атыраускую и Карагандинскую области. В данных регионах в соответствии с Правилами пожарной безопасности в лесах, необходимо в первую очередь осуществлять авиационную охрану леса от пожаров.

Ключевые слова: математическая статистика; эмпирический закон распределения выборки; интегральные риски; комплексный показатель пожарной опасности лесов; авиационная охрана и защита лесов.

Аңдатпа. Бұл мақалада математикалық статистика мен ықтималдық теориясын пайдалана отырып, республиканың ең өрт қауіпті аймақтарын анықтау әдістемесі қарастырылады. Математикалық талдауды қолдану республикадағы ең өрт қауіпті орман алқаптарын анықтауға мүмкіндік берді. Орман өрт қаупінің ерекше жоғары деңгейі Қостанай облысы мен Абай облысында, ал Жетісу, Алматы, Шығыс Қазақстан, Ақмола, Батыс Қазақстан, Атырау және Қарағанды ​​облыстарында жоғары екені анықталды. Бұл аймақтарда Ормандағы өрт қауіпсіздігі ережелеріне сәйкес, ең алдымен, ормандарды өрттен авиациялық қорғауды қамтамасыз ету қажет.

Түйінді сөздер: математикалық статистика; іріктеуді бөлудің эмпирикалық заңы; интегралды тәуекелдер; орман өртінің қауіптілігінің кешенді көрсеткіші; авиациялық қауіпсіздік және орманды қорғау.

Abstract.  This article discusses the methodology for determining the most fire-dangerous oblasts of the republic using mathematical statistics and probability theory. The use of mathematical analysis made it possible to identify the most fire-hazardous forest areas in the country. It has been established that an exceptionally high level of forest fire danger occurs in the Kostanay oblast and the Abay oblast, and high in the Zhetysu, Almaty, East Kazakhstan, Akmola, West Kazakhstan, Atyrau and Karaganda oblasts. In these oblasts, in accordance with the Fire Safety Rules in Forests, it is necessary, first of all, to provide aviation protection of forests from fires.

Key words: mathematical statistics; empirical law of sample distribution; integral risks; a comprehensive indicator of forest fire danger; aviation security and forest protection.

 

 

УДК 519.257

Д. К. Капишева

РАСЧЕТ КРАТКОСРОЧНОГО ПРОГНОЗИРОВАНИЯ КОЛИЧЕСТВА ПОЖАРОВ АДАПТИВНЫМ МЕТОДОМ

Д. К. Капишева

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ӨРТ САНЫН БОЛЖАУҒА АРНАЛҒАН АДАПТИВТІ ӘДІС

D. K. Kapisheva

CALCULATION OF SHORT-TERM FORECASTING OF THE NUMBER OF FIRES BY THE ADAPTIVE METHOD

Аннотация. В данной статье произведен расчет краткосрочного прогнозирования количества пожаров с помощью адаптивного метода - экспоненциального сглаживания, то есть с помощью таких методов возможно получение прогноза только на один интервал времени. Точность прогнозов на большее количество интервалов значительно падает. Для прогнозирования была взята ежемесячная статистика пожаров за период 08.2022-09.2023 гг. по Акмолинской области. Полученный прогноз сравнили с данными  за октябрь 2023 года. Для вычислений использовался пакет  программы табличного процессора Microsoft Excel. Использование краткосрочного прогнозирования методом экспоненциального сглаживания позволяет автоматизировать расчеты при прогнозировании пожаров.

Ключевые слова: статистический анализ, прогнозирование, временные ряды, адаптивные методы, математическая модель, экспоненциальное сглаживание.

Аңдатпа. Бұл мақалада адаптивті әдіс - экспоненциалды тегістеу арқылы өрттердің санын қысқа мерзімді болжау есебі жасалды. Болжау үшін Ақмола облысы бойынша бір жылдағы деректер алынды – 08.2022-09.2023 жж. Болжау міндеттері уақыт бойынша кейбір деректердің өзгеруіне (ай сайынғы өрт статистикасы) және осы өзгерістерді болашаққа жобалауға негізделген. Есептеу үшін Microsoft Excel кестелік процессор бағдарламасының пакеті қолданылды.

Түйінді сөздер: статистикалық талдау, болжау, уақыт қатарлары, бейімделу әдістері, математикалық модель, экспоненциалды тегістеу.

Abstract. This article calculates the short-term prediction of the number of fires using an adaptive method - exponential smoothing. For forecasting, data were taken for the Akmola region for one year – 08.2022-09.2023. Forecasting tasks are based on changes in certain data over time (monthly fire statistics) and projecting these changes into the future. The Microsoft Excel spreadsheet program package was used for calculations.

Key words: statistical analysis, forecasting, time series, adaptive methods, mathematical model, exponential smoothing.

 

 

ӘОЖ:811.356.252

С. К. Қасымова, А. К. Колпенова, Г. К. Мадина

МАЙДАН ХАТТАРЫ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫНЫҢ АНТРОПОЛОГИЯЛЫҚ МАЗМҰНЫН ЗЕРДЕЛЕУДІҢ ҚАЙНАР КӨЗДЕРІ РЕТІНДЕ

С. К. Касымова, А. К. Колпенова, Г. К. Мадина

ВОЕННЫЕ ПИСЬМА КАК ИСТОЧНИК ИЗУЧЕНИЯ АНТРОПОЛОЛОГИЧЕСКОГО СОДЕРЖАНИЯ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ

S. K. Kasymova , A. K. Kolpenova, G. K. Madina

WAR LETTERS AS A SOURCE FOR STUDYING THE ANTHROPOLOGICAL CONTENT OF THE GREAT PATRIOTIC WAR

Аңдатпа. Аталған мақалада майдан хаттары Ұлы Отан соғысының антропологиялық мазмұнын зерделеудің қайнар көздері ретінде талданады. Соңғы онжылдықта отандық тарихымызда сұрапыл соғыс жылдарының осы бағыттағы зерттеулерге аса мән берілуде. Сол себепті ғалымдарымыз бен тарихшы-зерттеушілеріміздің назарында құнды құжаттар - естелік мемуарлар, күнделіктер мен майдан хаттары т.б. Майдан хаттары сол кездегі солдаттар мен офицерлердің психологиясымен ерекшеліктерін зерделеудің таптырмас қайнар бұлағы болып табылады.    Ұлтымыздың рухани байлығының сарқылмас қайнары болып табылатын  халық ауыз әдебиетін зерттеп зерделеуде М. Ғабдуллиннің сіңірген еңбегі ұшан-теңіз. Эпистолярлық публицистиканың жауынгер жанры – хаттың тарихы өте ерте замандардан бастау алады.

Түйінді сөздер: эпистолярлық публицистика, тарих, соғыс, әскер, тәрбие, Отан, адалдық, ғалым, әскери тәрбие, қорғаныс.

Аннотация. В последние десятилетия в отечественной исторической науке активно развивается направление, исследующее антропологическое содержание Великой Отечественной войны. В связи с этим в поле зрения ученых попадают эго-документы – воспоминания (мемуары), дневники и письма. Целью данной статьи является выявление репрезентативности фронтовых писем для изучения антропологического содержания Великой Отечественной войны. Исследование структуры фронтового письма производилось на основе методики формулярного анализа, представляющей эпистолярный текст в виде системной совокупности взаимосвязанных элементов. Наследия М. Габдулина  позволяет осветить малоизученные аспекты Великой Отечественной войны, увидеть события глазами их непосредственных очевидцев и участников. История воинского жанра эпистолярной публицистики - письма - восходит к очень ранним временам.

Ключевые слова: эпистолярная публицистика, история, война, войн, воспитание, родина, верность, ученный, военное воспитание, оборона.

Abstract. In recent decades, a direction exploring the anthropological content of the Great Patriotic War has been actively developing in Russian historical science. In this regard, scientists come to the attention of ego-documents - memories (memoirs), diaries and letters. The purpose of this article is to identify the representativeness of front-line letters for the study of the anthropological content of the Great Patriotic War. The study of the structure of front-line writing was carried out on the basis of the method of formulaic analysis, which represents the epistolary text in the form of a systemic set of interconnected elements. The legacy of M. Gabdulin allows us to highlight little-studied aspects of the Great Patriotic War, to see the events through the eyes of their direct eyewitnesses and participants. The history of the military genre of epistolary journalism - letters - dates back to very early times.

Key words: epistolary journalism, history, war, wars, education, homeland, loyalty, scientist, military education, defense.

 

 

УДК 378

А. Б. Алькина

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР МИНИСТРЛІГІ

М. ҒАБДУЛЛИН АТЫНДАҒЫ АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ АКАДЕМИЯСЫНДА ФИЗИКА ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ КӘСІБИ БАҒДАРЫ ЖӘНЕ ТИІМДІЛІГІ

А. Б. Алькина

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ НАПРАВЛЕННОСТЬ И ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОБУЧЕНИЯ ФИЗИКЕ В АКАДЕМИИ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ИМЕНИ М. ГАБДУЛЛИНА

МЧС РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

A. B. Alkina

PROFESSIONAL ORIENTATION AND EFFECTIVENESS OF TEACHING PHYSICS AT THE ACADEMY OF CIVIL PROTECTION NAMED AFTER M. GABDULLIN OF THE MES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Аңдатпа. Бұл мақалада Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғаныс академиясында «кәсіби бағдар беру» ұғымының мәні, физиканы оқытудың кәсіби бағдарын жүзеге асырудың мазмұны мен әдістері қарастырылған. Курсанттарға физика пәнін оқытудың тиімділігі анықталып, курсанттардың үлгерімінің төмен болуының себептері анықталып, мәселені шешу жолдары айқындалды.

Түйінді сөздер: физика, кәсіптік бағдар, кәсіби бағдарлы міндеттер, кәсіптік білім беру, физиканы оқытудың тиімділігі, курсанттардың өзіндік жұмысы.

Аннотация. В данной статье рассмотрено понятие «профессиональная направленность», содержание и методы осуществления профессиональной направленности обучения физике в Академии гражданской защиты имени Малика Габдуллина МЧС Республики Казахстан. Выявлена эффективность обучения физике курсантов, определены причины низкой успеваемости курсантов и определены пути решения  проблемы.

Ключевые слова: физика, профессиональная направленность, профессионально-ориентированные задачи, профессиональное образование, эффективность обучения физике, самостоятельная работа курсантов.

Abstract. This article examines the concept of «professional orientation», the content and methods of implementing the professional orientation of physics training at the Academy of Civil Defense named after Malik Gabdullin of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan. The effectiveness of teaching physics to cadets has been revealed, the reasons for the low performance of cadets have been identified, and ways to solve the problem have been identified.

Key words: physics, professional orientation, professionally oriented tasks, vocational education, effectiveness of physics teaching, independent work of cadets.

 

 

UDK 372.881.111.1

B. B. Sadenova

THE ROLE OF USING VIDEO MATERIALS IN TEACHING A FOREIGN LANGUAGE

Б. Б. Саденова

ШЕТЕЛ ТІЛІН ҮЙРЕТУДЕ БЕЙНЕМАТЕРИАЛДЫ ҚОЛДАНУ

Б. Б. Саденова

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ВИДЕОМАТЕРИАЛА В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ

Abstract. This article deals with the role of using video materials in teaching a foreign language. The use of video materials in the teaching process has a positive effect on the formation and development of cadets speech culture. Because through the video, students not only listen to the speech of English-speaking people, but also get to know their facial expressions and movements during speech. In addition, the video must not only use vocabulary according to the known topic, but also show the scope of use of those words. Students will have the opportunity to feel themselves in the situation and understand the realities of the country while watching the video. The video material used during the lesson introduces students to the real life of foreigners and shows ways of using the language in practice. At the same time, in learning to speak English, they break the language barrier and help themselves to be free. Effective use of modern teaching technology in the English language class not only develops students speaking, listening, writing and thinking abilities, but also humanizes their spiritual world and forms their personal qualities.

Key words: use of video material in the teaching process, formation of speaking culture, practical use of language, training of speaking skills, development of listening skills.

Аңдатпа. Берілген мақалада шетел тілін үйретуде бейнематериалдың алатын рөлі жайлы жазылған. Оқыту үрдісінде бейнематериалды қолдану курсанттардың сөйлеу мәдениетін қалыптастырып дамытуға оң әсерін тигізеді. Өйткені бейнежазба арқылы білім алушылар ағылшын тілді халықтың сөйлеуін тыңдап қана қоймай, олардың мимикаларын, сөйлеу барысындағы қимылымен де танысады. Сонымен қатар, бейнебаянда міндетті түрде белгілі тақырыпқа сай лексика қолданылып қана қоймай, ол сөздердің қолдану аясы да көрсетіледі. Білім алушылар роликті қарап отырып өздерін сол жағдаяттың ішінде сезініп, елдің реалилерін де ұғынып түсіну мүмкіндігіне ие болады. Сабақ барысында қолданылған бейнематериал білім алушыларды шет елдіктердің шынайы өміріне енгізіп, тілдің іс жүзінде қолдану жолдарын көрсетеді. Сонымен қатар ағылшын тілінде сөйлеуге үйренуде тілдік барьерді бұзып, өздерін еркін ұстауға көметкеседі. Ағылшын тілі сабағында оқытудың заманауи технологиясын тиімді колдану білім алушылардың сөйлеу, тыңдау, жазу және ойлау қабілеттерін дамытып қана қоймай, сонымен қатар рухани дүниесін ізгілендіріп, жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастырады.

Түйінді сөздер: оқыту үрдісінде бейнематериалды қолдану, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, тілді іс жүзінде қолдану, сөйлеу дағдыларын машықтандыру, тыңдалым дағдысын дамыту.

Аннотация. В данной статье описывается роль видеоматериала в обучении иностранному языку. Использование видеоматериала в учебном процессе положительно влияет на формирование и развитие речевой культуры курсантов. Потому что через видео студенты не только слушают речь англоговорящих людей, но и знакомятся с их мимикой и движениями во время речи. Кроме того, в видеоролике необходимо не только использовать лексику согласно известной теме, но и показывать сферу употребления этих слов. У обучающихся есть возможность почувствовать себя в ситуации и понять реалии страны во время просмотра видео. Видеоматериал, используемый во время урока, знакомит курсантов с реальной жизнью иностранцев и показывает способы использования языка на практике. В то же время, обучаясь говорить по-английски, они преодолевают языковой барьер и помогают себе быть свободными. Эффективное использование современных технологий обучения на уроках английского языка не только развивает у учащихся способности к разговорной речи, аудированию, письму и мышлению, но и гуманизирует их духовный мир и формирует личностные качества.

Ключевые слова: использование видеоматериала в учебном процессе, формирование культуры речи, практическое использование языка, тренировка навыков говорения, развитие навыков аудирования.