2024г. Наука и образование в гражданской защите №1(53)

МИНИСТЕРСТВО ПО ЧРЕЗВЫЧАЙНЫМ СИТУАЦИЯМ 

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

АКАДЕМИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ ИМЕНИ МАЛИКА ГАБДУЛЛИНА

№ 1 (53), 2024

НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ

В ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЕ

КОКШЕТАУ 2024 

 

УДК 614.8 (082)

ББК 68.69 (5Каз)

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» № 1 (49), 2023 г., март. 

Издается с марта 2011 года. В 2011-2020 годах выходил под названием «Вестник Кокшетауского 

технического института».

Собственник:  Академия  гражданской  защиты  имени  Малика  Габдуллина  МЧС  Республики 

Казахстан. 

Журнал  зарегистрирован  в  Министерстве  информации  и  общественного  развития  Республики 

Казахстан 25 июня 2021 г. Свидетельство № KZ37VPY00037096.

Дата и номер первичной постановки на учет № 11190-Ж, 14.10.2010 г.

Журнал включѐн в Российскую библиографическую базу данных «Российский индекс научного 

цитирования»  (РИНЦ) и в Казахстанскую базу цитирования (КазБЦ).

 

Главный редактор: Алибеков Е. А., кандидат технических наук

Заместитель  главного  редактора:  Альменбаев  М.  М.,  кандидат  технических  наук, ассоциированный профессор (доцент)

 

Состав редакционного совета:

Шарипханов С. Д.,  доктор технических наук, асс. профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Алешков М. В., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Байшагиров Х. Ж., доктор технических наук (РК, г. Кокшетау)

Кошумбаев М. Б., доктор технических наук (РК, г. Астана)

Мансуров З. А.,   доктор химических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Сивенков А. Б., доктор технических наук, профессор (РФ, г. Москва)

Тарахно Е. В., доктор технических наук, доцент (Украина, г. Харьков)

Акимбаев Е. Ж., кандидат технических наук (РК, г. Астана)

Арифджанов С. Б., кандидат технических наук (РК, г. Астана) 

Дабаев А. И.,  кандидат технических наук ( РК, г. Алматы) 

Джумагалиев Р. М., кандидат технических наук, профессор (РК, г. Алматы)

Жаулыбаев А. А., кандидат технических наук, асс. профессор (доцент) (РК, г. Астана)

Камлюк А. Н., кандидат физико-математических наук, доцент (Республика Беларусь, г. Минск)

Раимбеков К.Ж., кандидат физико-математических наук, асс. профессор (доцент) (РК, г. Кокшетау)

 

Состав редакционной коллегии:

Карменов  К.К.  кандидат  технических  наук,  асс.  профессор  (доцент);  Абдрахманов  А.  А.,  кандидат 

военных наук; Захаров И.  А., кандидат технических наук;  Касымова С. К., кандидат филологических 

наук;  Кусаинов  А.  Б.,  кандидат  технических  наук;  Макишев  Ж.  К.,  кандидат  технических  наук;

Мусайбеков  А.  Г.,  кандидат  технических  наук;  Шуматов  Э.  Г.,  кандидат  философских  наук; 

Шумеков С. Ш., кандидат педагогических наук.

 

Научный журнал «Наука и образование в гражданской защите» –  периодическое издание, посвящѐнное  проблемным  вопросам  гражданской  обороны,  обеспечения  пожарной  и  промышленной  безопасности,  предупреждения  и  ликвидации  аварий,  катастроф,  стихийных 

бедствий, а также подготовки специалистов органов гражданской защиты и др. Журнал  предназначен  для  курсантов,  магистрантов,  адъюнктов,  профессорско-преподавательского  состава  образовательных  учреждений,  научных  и  практических  сотрудников,  занимающихся  решением  вопросов  защиты  в  чрезвычайных  ситуациях,  пожаровзрывобезопасности, а также разработкой, созданием и внедрением комплексных систем  безопасности.

 

 

Издано в авторской редакции

ISSN 2220-3311 © Академия гражданской защиты 

имени Малика Габдулина 

МЧС Республики Казахстан, 2024

Содержание

МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ – CONTENTS
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ, ЛИКВИДАЦИИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЙ И ГРАЖДАНСКОЙ ОБОРОНЫ
Денисова Н.Ф., Петрова О.А., Даумова Г.К., Станбеков С.Т. Анализ лавиноопасной обстановки в Восточно-Казахстанской области	6
Байшагиров Х.Ж., Оспанов А.А., Ермаганбетова С.К., Омаров Б.М. Диффузоры бар композициялық жел энергетикалық қондырғысын қҧру жӛніндегі жобалық жҧмыстағы математика мен физикалық эксперименттің ӛзара әрекеттесуі	16
Кусаинов А.Б., Нарбаев К.А., Раимбеков К.Ж. К вопросу об эффективности системы раннего оповещения о землетрясениях	27
Жантуреев Ж.Ж. Пилотсыз суасты аппараттарын қҧқық қорғау және мемлекеттік органдардың қызметінде қолдану тиімділігі	35
Freudenberg A.G., Abdrakhmanov A.A., Timirgali A. Analysis of factors and conditions affecting the level of training of personnel of civil protection formations	45
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПОЖАРНОЙ И ПРОМЫШЛЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Камиев И.М., Орынбасар Б.Н., Сивенков А.Б., Альменбаев М.М., Макишев Ж.К. Снижение распространения пламени по поверхности древесины с лакокрасочными покрытиями	51
Сейдалин М.М., Мадиев Т.С., Әлібеков Е.Ә. Ӛрт сӛндірушілердің жҧмыс орындарының параметрлерін есептеу кезінде антропометриялық белгілері	57
Кусаинов А.Б., Шаймердинов К., Шарипханов С.Д., Максимов П.В. Прогнозирование развития лесного пожара с учетом метеорологических условий	63
ПРОБЛЕМЫ ОБУЧЕНИЯ
Мұсайбеков А.Ғ., Захаров И.А., Шәріпов Ғ.Ә. Табиғи тілді ӛңдеуге арналған машиналық оқытуды зерттеудің заманауи тенденциялары	72
Шумеков С.Ш., Шокибаев А.Ж. Методические особенности занятий оздоровительным бегом для сотрудников Академии гражданской защиты имени Малика Габдуллина Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан	78
Шуматов Э.Ғ., Шуматова М.М. Философияны оқыту процесінде курсанттардың дҥниетанымдық ҥстанымдарын қалыптастыру	84
Беркімбаева А.Ӛ. Жану және жарылыс теориясы пәнін оқытудың инновациялық әдісі ретінде саралап оқыту тәсілін қолдану	91

 

 

УДК 551.578.483

Н. Ф. Денисова, О. А. Петрова, Г. К. Даумова, С. Т. Станбеков  

АНАЛИЗ ЛАВИНООПАСНОЙ ОБСТАНОВКИ  В ВОСТОЧНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ

Н. Ф. Денисова, О. А. Петрова, Г. К. Даумова, С. Т. Станбеков  

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ КӨШКІН ҚАУПІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

N. F. Denissova, O. A. Petrova, G. K. Daumova, S. T. Stanbekov

ANALYSIS OF THE AVALANCHE SITUATION  IN THE EAST KAZAKHSTAN REGION

Аннотация. В работе проанализирована лавиноопасная обстановка в Восточно-Казахстанской области. Указаны основные причины сходов лавин на участках Восточно-Казахстанской области.  Приведены количество лавиносборов на объектах, находящихся в зоне поражения лавиноопасных очагов Восточно-Казахстанской области. Представлены данные о самопроизвольных сходах и профилактических спусках лавин за последние 5 лет. В статье также приведены данные о лавионнопасной обстановке за зимний период 2023 года. Рекомендовано применить в качестве защиты дорог от снежных лавин на лавиноопасных участках организацию автономной автоматизированной системы мониторинга для раннего предупреждения о возможном сходе лавины.

Ключевые слова: лавины, лавиноопасность, прогнозирование, мониторинг, cходы лавин, Восточно-Казахстанская область.

Аңдатпа. Жұмыста Шығыс Қазақстан облысындағы көшкін қаупінің жағдайы талданған. Шығыс Қазақстан облысындағы учаскелерінде қар көшкінінің негізгі себептері көрсетілген.  Шығыс Қазақстан облысындының көшкін қаупі бар ошақтарының зақымдану аймағындағы объектілерде көшкін жинақтағыштардың саны келтірілген. Соңғы 5 жылдағы қар көшкінінің өздігінен және профилактикалық түсуі туралы деректер ұсынылған. Сондай-ақ, мақалада 2023 жылдың қысқы кезеңіндегі көшкін қаупі туралы мәліметтер келтірілген. Қар көшкіні қаупі бар учаскелерде жолдарды қар көшкінінен қорғау ретінде қар көшкінінің ықтимал түсуі туралы ерте ескерту үшін дербес автоматтандырылған мониторинг жүйесін ұйымдастыруды қолдану ұсынылады.

Түйінді сөздер: көшкіндер, көшкін қаупі, болжау, мониторинг, көшкін түсуі, Шығыс Қазақстан облысы.

Abstract. The work analyzes the avalanche-prone situation in the East Kazakhstan region (hereinafter referred to as East Kazakhstan region). The main causes of avalanches in the areas of East Kazakhstan region are indicated.  The number of avalanche path at facilities located in the affected area of avalanche-prone foci of East Kazakhstan region is given. Data on spontaneous avalanche descents and preventive avalanches over the past 5 years are presented. The article also provides data on avalanche-prone conditions for the winter period of 2023. It is recommended to use the organization of an autonomous automated monitoring system for early warning of a possible avalanche as protection of roads from avalanches in avalanche-prone areas.

Keywords: avalanches, avalanche hazard, forecasting, monitoring, snow avalanches, East Kazakhstan region.

 

 

ӘОЖ 378.147.88

Х. Ж. Байшагиров, А. А. Оспанов, С. К. Ермаганбетова, Б. М. Омаров

ДИФФУЗОРЫ БАР КОМПОЗИЦИЯЛЫҚ ЖЕЛ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚОНДЫРҒЫСЫН ҚҰРУ ЖӨНІНДЕГІ ЖОБАЛЫҚ ЖҰМЫСТАҒЫ МАТЕМАТИКА МЕН ФИЗИКАЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТТІҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУІ

Х. Ж. Байшагиров, А. А. Оспанов, С. К. Ермаганбетова, Б. М. Омаров

ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ МАТЕМАТИКИ И ФИЗИЧЕСКОГО ЭКСПЕРИМЕНТА
В ПРОЕКТНОЙ РАБОТЕ ПО СОЗДАНИЮ КОМПОЗИЦИОННОЙ ВЕТРОЭНЕРГЕТИЧЕСКОЙ УСТАНОВКИ С ДИФФУЗОРОМ

K. Zh. Baishagirov, A. A. Ospanov, S. K. Yermaganbetova, B. M. Omarov

THE INTERACTION BETWEEN MATHEMATICS AND PHYSICAL EXPERIMENT IN A PROJECT ON CREATING A COMPOSITE WIND TURBINE WITH A DIFFUSER

Аңдатпа. Соңғы онжылдықта бүкіл әлемде және Қазақстанда жаңартылатын энергия көздерін әзірлеу және енгізу мәселелеріне қызығушылық жоғары, олардың қатарына жел энергетикалық машиналарды да жатқызуға болады. Композициялық диффузоры бар композициялық жел энергетикалық қондырғысы отынсыз қолжетімді әлемдегі жалғыз тасымалды көзі болып табылады, бұл әртүрлі арнаулы қызметтердің жергілікті сипаттағы жедел-тактикалық міндеттерді шешуі үшін өте маңызды. Композициялық диффузоры бар жел энергетикалық қондырғысын құру жөніндегі жобалар бастапқыда эксперименттік деректерге негізделеді. Әр түрлі тораптарды жобалау үшін математикалық тәсілдерді іске асыру кезінде шешім нәтижелері әр жолы физикалық эксперименттердің көмегімен тексеріледі. Олардың қанағаттанарлық сәйкестігі математикалық модельдер мен әдістердің барабарлығын, сондай-ақ міндеттерді шешудің дұрыстығын растайды.

Түйін сөздер: жел энергиясы, жылдамдық, математикалық әдіс, айналма сызық, диффузор бетінің ауданы.

Аннотация. В последнее десятилетие во всем мире и в Казахстане наблюдается повышенный интерес к вопросам разработки и внедрения возобновляемых источников энергии, к числу которых можно отнести и ветроэнергетические машины. Ветроэнергетическая установка с диффузором является единственным в мире (среди ветряков) переносным источником доступной бестопливной электроэнергии, что крайне важно для решения разными спецслужбами оперативно-тактических задач локального характера. Проекты по созданию композиционной ветроэнергетической установки с диффузором изначально базируются на экспериментальных данных. При реализации математических подходов для проектирования различных узлов результаты решения каждый раз проверяются с помощью физических экспериментов. Их удовлетворительное соответствие подтверждает адекватность математических моделей и методов, а также правильность решения задач.

Ключевые слова: энергия ветра, скорость, математический метод, огибающая линия, площадь поверхности диффузора.

Abstract. In the last ten years, a heightened interest towards the questions of developing and implementing renewable energy sources, including wind energy machines, can be observed in the entire world and in Kazakhstan. Wind turbine with a diffuser is the only mobile source of accessible fuel-free electric energy in the world (among other wind turbines), which is highly important for solving operational and tactical problems of local character. Projects on creating a composite wind turbine with a diffuser are initially based on experimental data. When mathematical approaches are realized in order to design various machine parts, the results of the solutions are verified each time by physical experiments. Their satisfactory correspondence proves that the mathematical models and methods are justified, and that the solutions of the problems are correct.

Keywords: wind energy, velocity, mathematical method, wrapping curve, surface area of a diffuser.

 

 

УДК 614.8

А. Б. Кусаинов, К. А. Нарбаев, К. Ж. Раимбеков

К ВОПРОСУ ОБ ЭФФЕКТИВНОСТИ СИСТЕМЫ РАННЕГО ОПОВЕЩЕНИЯ
О ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯХ

А. Б. Құсайынов, Қ. Ә. Нарбаев, К. Ж. Раимбеков

ЖЕР СІЛКІНІСТЕРІ ТУРАЛЫ ЕРТЕ ХАБАРЛАУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ ТУРАЛЫ МӘСЕЛЕГЕ

A. B. Kusainov, K. A. Narbayev, K. Zh. Raimbekov

ON THE QUESTION OF THE EFFECTIVENESS OF THE EARTHQUAKE EARLY WARNING SYSTEM

Аннотация. В статье проведено математическое моделирование эффективности действия системы раннего оповещения о землетрясениях. Определены основные временные интервалы прихода продольных и поверхностных сейсмических волн. Установлено, что население города Алматы не укладывается во временные интервалы после получения сообщения о землетрясении для совершения эвакуации из зданий и сооружений в безопасные места. Предложено использовать систему раннего оповещения о землетрясениях для автоматического отключения систем жизнеобеспечения населенного пункта в целях предотвращения вторичных чрезвычайных ситуаций.

Ключевые слова: система оповещения, землетрясение, сейсмические волны, время эвакуации.

Аңдатпа. Мақалада жер сілкінісі туралы ерте хабарлау жүйесінің тиімділігін математикалық модельдеу жүргізілді. Бойлық және беттік сейсмикалық толқындардың келуінің негізгі уақыт аралықтары айқындалды. Алматы қаласының тұрғындарының жер сілкінісі туралы хабарлама алғаннан кейін ғимараттар мен құрылыстардан қауіпсіз орындарға эвакуациялану үшін уақыт аралықтары жетпейтіні анықталды.Қайталама төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында елді мекеннің тіршілігін қамтамасыз ету жүйелерін автоматты түрде ажырату үшін жер сілкінісі туралы ерте хабарлау жүйесін пайдалану ұсынылды.

Түйінді сөздер: хабарлау жүйесі, жер сілкінісі, сейсмикалық толқындар, эвакуациялау уақыты.

Abstract. The article carried out mathematical modeling of the effectiveness of the earthquake early warning system. The main time intervals of arrival of longitudinal and surface seismic waves are determined. It has been established that the population of Almaty does not fit into time intervals after receiving an earthquake message to evacuate buildings and structures to safe places. It is proposed to use an earthquake early warning system to automatically turn off the life support systems of a settlement in order to prevent secondary emergencies.

Keywords: warning system, earthquake, seismic waves, evacuation time.

 

 

ӘОК 34.343.98

Ж. Ж. Жантуреев

ПИЛОТСЫЗ СУАСТЫ АППАРАТТАРЫН ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІНДЕ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ

Ж. Ж. Жантуреев

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ БЕСПИЛОТНЫХ ПОДВОДНЫХ АППАРАТОВ
В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПРАВООХРАНИТЕЛЬНЫХ И ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ

Zh. Zh. Zhantureev

THE EFFECTIVENESS OF THE USE OF UNMANNED UNDERWATER VEHICLES IN THE ACTIVITIES OF LAW ENFORCEMENT AND GOVERNMENT AGENCIES

Андатпа. Зерттеудің өзектілігі мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметінде заманауи технологияларды пайдаланудың тиімді әдістері мен стратегияларын әзірлеу қажеттілігіне байланысты. Зерттеу мақсаты су астындағы қылмыстарды анықтауға, тергеуге және алдын алуға, сондай-ақ суға шөккен адамдарды іздестіру және құтқаруға байланысты іс-әрекеттердің тиімділігін арттыруға бағытталған пилотсыз суасты аппараттарын пайдаланудың нақты тактикалық және ұйымдастырушылық тәсілдерін талдау болып табылады. Мақалада құқық қорғау және мемлекеттік органдардың қылмыстарды тергеу кезінде пилотсыз суасты аппараттарын қолдануы қарастырылады және қылмыстық процесте техникалық құралдарды пайдалануды реттейтін заңнама нормалары талданады. Қылмыстық істердің белгілі бір түрлерін тергеу, су қойнауында орын алған апаттардың нәтижесінде құтқару шараларын жүргізу үшін ғылыми-техникалық құрал ретінде пилотсыз суасты аппаратын пайдалануға қатысты кешенді зерттеулердің жетіспеушілігін анықтайды және оларды пайдалану бойынша ұсыныстар береді. Криминалистикалық тәжірибеде пилотсыз аппараттарды қолданудың әлемдік тәжірибесіне назар аударады және осы саладағы заңнаманы одан әрі жетілдіруге негіз бола алады. Бұл зерттеу құқық қорғау, мемлекеттік органдардың қызметін жаңа әдістемелер мен стратегияларды қамтамасыз ету, теңіз және су асты аймақтарындағы құқық бұзушылықтарды тиімді тергеуге және алдын алуға ықпал ету арқылы практикалық мән береді.

Түйінді сөздер: азаматтық қорғаныс, апат, криминалистика, құқық қорғау органы, құрал, құтқару, пилот, суасты аппарат.

Аннотация. Актуальность исследования обусловлена необходимостью разработки эффективных методов и стратегий использования современных технологий в деятельности государственных и правоохранительных органов. Целью исследования является анализ конкретных тактических и организационных подходов к эксплуатации беспилотных подводных аппаратов, направленных на выявление, расследование и предупреждение преступлений в водной среде, а также повышение эффективности действий, связанных с поиском и спасением людей, попавших в воду. В статье рассматривается использование беспилотных подводных аппаратов при расследовании преступлений правоохранительными и государственными органами, и анализируются нормы законодательства, регулирующие использование технических средств в уголовном процессе. Выявлено отсутствие комплексных исследований, касающихся использования беспилотного подводного аппарата в качестве научно-технического средства для расследования определенных видов уголовных дел, проведения спасательных мероприятий в результате аварий, произошедших в водной среде, и даны рекомендации по их использованию. Рассмотрен мировой опыт применения беспилотных аппаратов в криминалистической практике, что может служить основой для дальнейшего совершенствования законодательства в данной сфере. Это исследование вносит практическое значение, обеспечивая новые методологии и стратегии для организаций и органов правопорядка в сфере подводной безопасности, способствуя более эффективному раскрытию, расследованию и предотвращению преступлений в морских и подводных областях.

Ключевые слова: гражданская оборона, авария, криминалистика, правоохранительный орган, инструмент, спасение, пилот, подводный аппарат.

Abstract. The relevance of the research is due to the need to develop effective methods and strategies for using modern technologies in the activities of government and law enforcement agencies. The purpose of the study is to analyze specific tactical and organizational approaches to the operation of unmanned underwater vehicles aimed at identifying, investigating and preventing crimes in the aquatic environment, as well as improving the effectiveness of actions related to the search and rescue of people trapped in the water. The article examines the use of unmanned underwater vehicles by law enforcement and government agencies in the investigation of crimes and analyzes the norms of legislation governing the use of technical means in criminal proceedings. Identifies the lack of comprehensive research on the use of an unmanned underwater vehicle as a scientific and technical means for investigating certain types of criminal cases, conducting rescue operations as a result of accidents that occurred in the aquatic environment, and provides recommendations on their use. Draws attention to the world experience in the use of unmanned aerial vehicles in forensic practice and can serve as a basis for further improvement of legislation in this area. This research brings practical value by providing new methodologies and strategies for organizations and law enforcement agencies in the field of underwater security, contributing to more effective detection, investigation and prevention of crimes in marine and underwater areas.

Keywords: civil defense, accident, forensics, law enforcement agency, instrument, rescue, pilot, underwater vehicle.

 

 

УДК 351.862

A. G. Freudenberg, A. A. Abdrakhmanov, A. Timirgali

ANALYSIS OF FACTORS AND CONDITIONS AFFECTING THE LEVEL
OF TRAINING OF PERSONNEL OF CIVIL PROTECTION FORMATIONS

А. Г. Фрайденберг, А. А. Әбдірахманов, А. Тимирғали

АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ БӨЛІМШЕЛЕРІ ЖЕКЕ ҚҰРАМЫНЫҢ ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙІНЕ ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР МЕН ЖАҒДАЙЛАРДЫ ТАЛДАУ

А. Г. Фрайденберг, А. А. Абдрахманов, А. Тимиргали

АНАЛИЗ ФАКТОРОВ И УСЛОВИЙ, ВЛИЯЮЩИХ НА УРОВЕНЬ ПОДГОТОВКИ ЛИЧНОГО СОСТАВА ФОРМИРОВАНИЙ ГРАЖДАНСКОЙ ЗАЩИТЫ

Abstract. The article analyzes the normative legal acts that reveal the main provisions that determine the procedure for bringing civil protection units in readiness to act as intended. Analyzed the reporting materials on the results of the command-staff exercises and trainings with the formations of civil protection. The experience of various organizations on the readiness of civil protection formations involved in the tasks to reduce the consequences of the pandemic in the declaration of a state of emergency in connection with the outbreak of coronavirus is highlighted.

A problematic situation has been identified in the field of ensuring the required level of readiness of civil protection units to perform tasks for their intended purpose. Based on the analysis of possible ways to resolve the problem situation, a contradiction in the practice of the subject area under consideration is formulated and a scientific hypothesis for its resolution is proposed. The factors that should be taken into account when solving the scientific task of developing a scientific and methodological apparatus for substantiating a rational way of recruiting civil protection units are identified and systematized.

Keywords: formation of civil protection; reservist; readiness, training, military accounting specialty.

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасының тұрғын-үй секторындағы өрт шығу жағдайлары қарастырылды. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері Қазақстан Республикасының ауылдары мен қалаларындағы тұрғын-үй секторларында өрт шығу жағдайларын зеттеу болып табылады. Зерттеудің әдістемелік негізі интегралды өрт тәуекелдері болып табылады. Қазақстан Республикасының тұрғын-үй секторындағы өрт шығу қауіп-қатерлеріне салыстырмалы талдау жасалды. Республиканың қалаларында ауылмен салыстырғанда орташа өрт сандарының көп екендігі анықталды, ауылдан қарағанда қалада өрт қаупінің кешенді көрсеткіші нашар.

Түйінді сөздер: интегралды өрт тәуекелдерінің теориясы, негізгі өрт тәуекелдері, тұрғын-үй секторындағы өрт шығу жағдайларын талдау, өрт қаупінің кешенді көрсеткіші.

Аннотация. В статье проведен анализ основных положений, которые определяют порядок приведения формирований гражданской защиты в готовность к действиям по предназначению. Проанализированы отчетные материалы по результатам проведенных командно-штабных учений и тренировок с формированиями гражданской защиты. Освещён опыт различных организаций по приведению в готовность формирований гражданской защиты, привлеченных для выполнения задач по снижению последствий пандемии при объявлении чрезвычайного положения в связи с вспышкой коронавируса. Выявлена проблемная ситуация в области обеспечения требуемого уровня готовности формирований гражданской защиты к выполнению задач по предназначению. Определены и систематизированы факторы и условия, которые должны быть учтены при решении задачи, заключающейся в разработке научно-методического аппарата по повышению уровня подготовки личного состава формирований гражданской защиты.

Ключевые слова: формирование гражданской защиты; резервист; готовность, подготовка, военно-учетная специальность.

 

 

УДК 614.84

И. М. Камиев, Б. Н. Орынбасар, А. Б. Сивенков, М. М. Альменбаев, Ж. К. Макишев

СНИЖЕНИЕ РАСПРОСТРАНЕНИЯ ПЛАМЕНИ ПО ПОВЕРХНОСТИ ДРЕВЕСИНЫ С ЛАКОКРАСОЧНЫМИ ПОКРЫТИЯМИ

І. М. Камиев, Б. Н. Орынбасар, А. Б. Сивенков, М. М. Әлменбаев, Ж. Қ. Мақышев

ЛАК-БОЯУ ЖАБЫНДАРМЕН АҒАШ БЕТІНДЕ ЖАЛЫННЫҢ ТАРАЛУЫН ТӨМЕНДЕТУ

I. M. Kamiev, B. N. Orynbassar, A. B. Sıvenkov, M. M. Almenbaev, J. K. Makıshev

REDUCTION OF FLAME SPREAD ON THE SURFACE OF WOOD WITH PAINT AND COATINGS

Аннотация. В статье исследуется вопрос снижения распространения пламени по поверхности древесины с использованием различных лакокрасочных покрытий, таких как НЦ-132, НЦ-218, ПФ-266, ПФ-283, Sikkens Cetol THB и Sikkens Urethane 45, широко применяемых в современном строительстве. Для этой цели применялись содержащие фосфор и азот антипирены. Исследование также включало комбинированный метод применения антипиренов, который включал предварительное нанесение огнезащитного состава на поверхность древесины. Результаты показывают, что антипирированные лакокрасочные покрытия существенно снижают вероятность распространения пламени, переводя древесину с лакокрасочными покрытиями из категории материалов, быстро распространяющих пламя, в категорию с медленным распространением пламени (с индексом распространения пламени менее 20). Оценка параметров воспламеняемости, проведенная в соответствии с ГОСТ 30402-96, подтвердила эффективность применяемых методов, определяя минимальные значения плотности теплового потока, при которых возникает устойчивое пламенное горение образцов древесины с лакокрасочными покрытиями. Полученные результаты имеют важное практическое значение для разработки и внедрения методов обеспечения пожарной безопасности в строительстве.

Ключевые слова: пожарная безопасность, лакокрасочные покрытия, древесина, распространение пламени, воспламеняемость, огнезащита, антипирены.

Аңдатпа. Мақалада қазіргі заманғы құрылыста кеңінен қолданылатын НЦ-132,

НЦ-218, ПФ-266, ПФ-283, Sikkens Cetol THB және Sikkens Urethane 45 сияқты әр түрлі лак-бояу жабындарды қолдана отырып, ағаш бетінде жалынның таралуын төмендету мәселесі қарастырылады. Осы мақсатта құрамында фосфор мен азот бар антипирендер қолданылды. Зерттеу сонымен қатар антипиренді ағаш бетіне алдын ала жағуды қамтитын жалынға қарсы құрамды қолданудың біріктірілген әдісін қамтыды. Нәтижелер құрамында антипирен бар бояулар жалынның таралу ықтималдығын айтарлықтай төмендететінін көрсетеді, бұл ағашты жалынды тез тарататын материалдар санатынан жалынның баяу таралу санатына (жалынның таралу индексі 20-дан аз) ауыстырады. Лак-бояу жабындары бар ағаш үлгілерінің тұрақты жалынды жанудың пайда болуын МЕМСТ 30402-96 сәйкес жүргізілген тұтану параметрлерін бағалау, қолданылған әдістің тиімділігі жылу ағынының сыни беттік тығыздығын анықтай отырып, расталды. Алынған нәтижелер құрылыс пен өнеркәсіпте өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету әдістерін әзірлеу және енгізу үшін маңызды практикалық мәнге ие.

Түйінді сөздер: өрт қауіпсіздігі, лак-бояу жабындары, ағаш, жалынның таралуы, тұтанғыштық, өрттен қорғау, антипирендер.

Abstract. The article explores the issue of reducing flame spread on the surface of wood using various paint coatings, such as NC-132, NC-218, PF-266, PF-283, Sikkens Cetol THB, and Sikkens Urethane 45, widely used in modern construction. Phosphorus- and nitrogen-containing flame retardants were applied for this purpose. The study also included a combined method of applying flame retardants, which involved pre-application of a fire-retardant composition to the wood surface. The results demonstrate that flame-retardant paint coatings significantly reduce the probability of flame spread, transitioning wood from materials with rapid flame spread to those with slow flame spread (with a flame spread index of less than 20). Evaluation of flammability parameters, conducted in accordance with GOST 30402-96, confirmed the effectiveness of the methods used, determining the minimum values of heat flux density at which stable flame combustion occurs for wood samples with paint coatings. The obtained results have significant practical implications for the development and implementation of fire safety methods in construction and industry.

Keywords: fire safety, paint coatings, wood, flame spread, flammability, fire protection, flame retardants.

 

 

УДК 614.84

М. М. Сейдалин, Т. С. Мадиев, Е. Ә. Әлібеков

ӨРТ СӨНДІРУШІЛЕРДІҢ ЖҰМЫС ОРЫНДАРЫНЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ КЕЗІНДЕ АНТРОПОМЕТРИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ

М. М. Сейдалин, Т. С. Мадиев, Е. А. Алибеков

УЧЕТ АНТРОПОМЕТРИЧЕСКИХ ХАРАКТЕРИСТИК ПОЖАРНЫХ ПРИ РАСЧЕТЕ ЭРГОНОМИЧЕСКИХ ПАРАМЕТРОВ РАБОЧИХ МЕСТ

M. M. Seidalin, T. S. Madiev, E. A. Alibekov

TAKING INTO ACCOUNT THE ANTHROPOMETRIC CHARACTERISTICS OF FIREFIGHTERS WHEN CALCULATING THE ERGONOMIC PARAMETERS OF WORKPLACES

Аңдатпа. Қазіргі заманғы өрт сөндіру авариялық-құтқару автомобилі өрттерді сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша жедел-тактикалық міндеттерді шешу үшін пайдаланылатын технологиялық сыйымды кешенді білдіреді. Бүгінгі таңда ТЖМ аумақтық бөлімшелерінің қызметкерлері кездесетін өрттер 15-20 жыл бұрын болған өрттерден түбегейлі ерекшеленеді. Құрылыс алаңының ұлғаюына, ғимараттардың қабаттылығына, автомобиль ағынының тығыздығына, құрылыс материалдарының кең ассортиментіне, әр түрлі шығу тегіне байланысты өртке қарсы қызмет алдындағы міндеттер күрделене түседі. Осы міндеттерді шешу үшін өрт сөндіру техникасы күрделене бастады, өрт сөндіру автомобильдерінің көптеген түрлері пайда болды, олардың әрқайсысының өзіндік конфигурациясы, шекті өлшемдері мен қуаты бар.

Түйінді сөздер: Өрт автомобилі, сорғыштар, күштер мен құралдар, антропометрия, өрт сөндіруші.

Аннотация. Современный пожарный аварийно-спасательный автомобиль – технологичный комплекс, используемый для решения оперативно-тактических задач по тушению пожаров и проведению аварийно-спасательных работ. Сегодня пожары, с которыми сталкиваются сотрудники территориальных подразделений Министерства по чрезвычайным ситуациям, принципиально отличаются от пожаров, произошедших 15-20 лет назад. В связи с увеличением площади строительства, многоэтажностью зданий, плотностью движения транспорта, широким ассортиментом строительных материалов, разным происхождением задачи пожарной службы усложняются. Для решения этих задач пожарная техника усложнилась, появилось множество типов пожарных машин, каждая из которых имеет свою конфигурацию, ограниченные габариты и мощность.

Ключевые слова: пожарный автомобиль, насосы, силы и средства, антропометрия, пожарный.

Аңдатпа. A modern fire-rescue vehicle is a technological complex used to solve operational-tactical tasks of extinguishing fires and carrying out rescue operations. Today, the fires faced by employees of the territorial divisions of the Ministry for Emergency Situation are fundamentally different from the fires that occurred 15-20 years ago. Due to the increase in construction area, multi-story buildings, traffic density, a wide range of building materials, and different origins, the tasks of the fire service become more complicated. To solve these problems, firefighting equipment has become more complex; many types of fire engines have appeared, each of which has its own configuration, limited dimensions and power.

Keywords: fire truck, hoods, forces and tools, anthropometry, firefighter.

 

 

УДК 630:615

А. Б. Кусаинов, К.  Шаймердинов, С. Д. Шарипханов, П. В. Максимов

ПРОГНОЗИРОВАНИЕ РАЗВИТИЯ ЛЕСНОГО ПОЖАРА С УЧЕТОМ МЕТЕОРОЛОГИЧЕСКИХ УСЛОВИЙ

А. Б. Құсайынов, Қ.  Шаймердинов, С. Д. Шәріпханов, П. В. Максимов

МЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛА ОТЫРЫП ОРМАН ӨРТІНІҢ ДАМУЫН БОЛЖАУ

A. B. Kussainov, K.  Shaimerdinov, S. D. Sharipkhanov, P. V. Maksimov

FORECASTING THE DEVELOPMENT OF A FOREST FIRE TAKEN INTO ACCOUNT OF METEOROLOGICAL CONDITIONS

Аннотация. В статье рассматривается методика прогнозирования площади низовых и верховых лесных пожаров. На основании предложенной методики определена скорость и время распространения кромки низового пожара в условиях возможных лесных пожаров, а также установлено время, за которое пожар охватит весь лесной массив, через определённый отрезок времени при верховом пожаре. Предложенные методики позволяют более точно определять и прогнозировать динамику развития возгорания, и принимать управленческие решения по локализации и ликвидации лесного пожара.

Ключевые слова: лесной пожар, низовой пожар, верховой пожар, периметр пожара, скорость распространения фронта пожара. 

Аңдатпа. Мақалада орман өрттерінің төменгі қабаты мен жоғарғы қабат алаңдарының болдай әдістемесі қарастырылады. Ұсынылған әдістеме негізінде мүмкін болатын орман өрттері жағдайында төменгі қабат өртінің шетінің таралу жылдамдығы мен уақыты анықталды, ал белгілі бір уақыт кейін жоғарғы өрт кезінде өрттің бүкіл орман алқабын шарпу уақыты анықталды. Ұсынылған әдістер өрттің даму өарқынын дәлірек анықтауға және болжауға, орман өртін оқшаулау және жою бойынша басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік береді.

Түйінді сөздер: орман өрті, төменгі қабат өрті, жоғарғы өрт, өрт периметрі, өрт фронтының таралу жылдамдығы.

Abstract. The article discusses the methodology for predicting the area of ground and crown forest fires. Based on the proposed methodology, the speed and time of spread of the edge of a ground fire in conditions of possible forest fires was determined, and the time during which the fire would engulf the entire forest area was determined, after a certain period of time during a crown fire. The proposed methods make it possible to more accurately determine and predict the dynamics of fire development, and make management decisions on localizing and eliminating a forest fire.

Keywords: forest fire, ground fire, crown fire, fire perimeter, speed of fire front spread.

 

 

УДК 004.8

А. Ғ. Мұсайбеков,  И. А. Захаров,  Ғ. Ә. Шәріпов

ТАБИҒИ ТІЛДІ ӨҢДЕУГЕ АРНАЛҒАН МАШИНАЛЫҚ ОҚЫТУДЫ ЗЕРТТЕУДІҢ ЗАМАНАУИ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ

А. Г. Мусайбеков, И. А. Захаров, Г. А. Шарипов

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ ИССЛЕДОВАНИЙ В ОБЛАСТИ МАШИННОГО ОБУЧЕНИЯ ДЛЯ ОБРАБОТКИ ЕСТЕСТВЕННОГО ЯЗЫКА

A. G. Mussaibekov, I. А. Zakharov, G. A. Sharipov

CURRENT RESEARCH TRENDS IN MACHINE LEARNING FOR NATURAL LANGUAGE PROCESSING

Аңдатпа. Бұл мақалада табиғи тілді өңдеу контекстінде қолданылатын машиналық оқытудың өзекті тәсілдері талданады. Мәтінді морфологиялық және синтаксистік талдаудың стандартты міндеттері қарастырылады, онтологиялық модельдерді жасау үшін қолданылатын Машиналық оқыту әдістеріне ерекше назар аударылады. Бұл тәсілдің бірқатар негізгі мәселелері ерекшеленеді. Статистикалық талдау әдістері ең жақсы нәтиже беретіні атап өтілді. Талдау күрделі жарылысқа әкеледі және сөйлемді талдаудың көптеген нұсқаларын тудырады, ал негізгі қиындықтар пайда болған полисемияны шешумен байланысты.

Түйінді сөздер: машиналық оқыту әдістері, табиғи тілді өңдеу, терең талдау, білім базасы.

Аннотация. В данной статье анализируются актуальные подходы к машинному обучению, применяемые в контексте обработки естественного языка. Рассматриваются стандартные задачи морфологического и синтаксического анализа текста, при этом особое внимание уделяется методам машинного обучения, используемым для разработки онтологических моделей. Выделяется ряд ключевых проблем данного подхода. Отмечается, что наилучшие результаты дают статистические методы синтаксического анализа. Синтаксический анализ приводит к сложностному взрыву и порождает множество вариантов синтаксического разбора предложения, при этом основные трудности связаны именно с разрешением возникающих многозначностей.

Ключевые слова: методы машинного обучения, обработка естественного языка, глубинных анализ, базы знаний.

Abstract. This article analyzes current approaches to machine learning applied in the context of natural language processing. The standard tasks of morphological and syntactic text analysis are considered, with special attention being paid to machine learning methods used to develop ontological models. A number of key problems of this approach are highlighted. It is noted that statistical methods of syntactic analysis provide the best results. Syntactic analysis leads to a complex explosion and generates many options for syntactic parsing of a sentence, while the main difficulties are related precisely to the resolution of emerging ambiguities.

Keywords: machine learning methods, natural language processing, in-depth analysis, knowledge bases.

 

 

УДК 796.8

С. Ш. Шумеков,  А. Ж. Шокибаев

МЕТОДИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ЗАНЯТИЙ ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫМ БЕГОМ ДЛЯ СОТРУДНИКОВ  АКАДЕМИИ  ГРАЖДАНСКОЙ  ЗАЩИТЫ

ИМЕНИ МАЛИКА ГАБДУЛЛИНА МИНИСТЕРСТВА ПО ЧРЕЗВЫЧАЙНЫМ СИТУАЦИЯМ РЕСПУБЛИКИ  КАЗАХСТАН

С. Ш. Шумеков,  А. Ж. Шокибаев

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР МИНИСТРЛІГІ МӘЛІК ҒАБДУЛЛИН АТЫНДАҒЫ АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ АКАДЕМИЯСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ ҮШІН САУЫҚТЫРУ ЖҮГІРУ САБАҚТАРЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

S. Sh. Shumekov, A. Zh. Shоkibaev

METHODOLOGICAL FEATURES OF RECREATIONAL RUNNING CLASSES FOR EMPLOYEES OF THE MALIK GABDULLIN ACADEMY OF CIVIL PROTECTION OF THE MINISTRY FOR EMERGENCY SITUATION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

Аннотация. В статье рассмотрены инновационные подходы к физической подготовке сотрудников Академии гражданской  защиты имени Малика Габдуллина Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики  Казахстан, а также подчеркивается важность их внедрения. Во время индивидуальных тренировок и занятий по физической подготовке сотрудники должны усвоить определенные навыки, умения и знания в данной области. Эффективное управление физической подготовкой, предотвращающее перетренированность и сбои в адаптации организма, особенно важны для профессиональной деятельности и свидетельствуют о высоком профессионализме.

Ключевые слова: частота сердечного сокращения, пульс, артериальное давление, физическая культура, оздоровительный бег, сердечный ритм.

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясының қызметкерлерін дене шынықтыруға инновациялық тәсілдер қарастырылған, сондай-ақ оларды енгізудің маңыздылығы атап көрсетілген. Жеке жаттығулар мен сабақтар кезінде қызметкерлер белгілі бір дағдыларды, дағдыларды және осы саладағы білімді игеруі керек. Денені бейімдеудегі шамадан тыс жаттығулар мен бұзылулардың алдын алатын дене шынықтыруды тиімді басқару әсіресе кәсіби қызмет үшін маңызды және жоғары кәсібилікті көрсетеді.

Түйінді сөздер: жүрек соғу жиілігі, импульс, қан қысымы, дене шынықтыру, сауықтыру жүгіру, жүрек ритағы.

Abstract. The article considers innovative approaches to the physical training of employees of the Malik Gabdullin Academy of Civil Protection of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan, and also emphasizes the importance of their implementation. During individual training and classes, employees must acquire certain skills, abilities and knowledge in this area. Effective management of physical fitness, which prevents overtraining and failures in the adaptation of the body, is especially important for professional activity and indicates high professionalism.

Keywords: heart rate, pulse, blood pressure, physical education, jogging, heart rate.

 

 

УДК 378.1

Э. Ғ. Шуматов, М. М. Шуматова

Философияны оқыту процесінде курсанттардың дүниетанымдық үстанымдарын қалыптастыру

Э. Г. Шуматов, М. М. Шуматова

Формирование мировоззренческих установок курсантов в процессе преподавания философии

E. G. Shumatov, M. M. Shumatova

FORMATION OF STUDENTS WORLDVIEW ATTITUDES IN THE PROCESS OF TEACHING PHILOSOPHY

Аңдатпа. Әскери және арнайы жоғары оқу орындарында философияны оқыту әдістемесі болашақ офицерлерді қалыптастыру мақсатында білім, іскерлік дағдыларды беруді ғана емес, сонымен қатар қоғам мен мемлекетке риясыз қызмет ететін офицердің жоғары адамгершілік тұлғасының сенімдері мен дүниетанымдық ұстанымдарын қалыптастыруды қамтиды. Бұл мақалада Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Мәлік Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясының білім алушыларына адамгершілік тәрбие берудегі «Философия» пәнінің рөлі мен маңызы көрсетілген. Академия түлегі – болашақ офицер – бұл патриотизм, кәсіби міндетіне адалдық, қызметтік міндеттерін жанқиярлықпен орындау сезімі дамыған маман. Болашақ Отан қорғаушы иеленуі тиіс жалпы мәдени және кәсіби құзыреттер мен дағдылар ашылады.

Түйінді сөздер: философия, дүниетаным, этика, адамгершілік, тәлім-тәрбие, білім беру.

Аннотация. Методика преподавания философии в военных и специальных высших учебных заведениях включает в себя не только передачу знаний, умений и навыков с целью формирования будущих офицеров, но и формирование убеждений и мировоззренческих позиций высокоморальной личности офицера, бескорыстно служащего обществу и государству. В данной статье показаны роль и значение дисциплины «Философия» в нравственном воспитании обучающихся Академии гражданской защиты имени Малика Габдуллина Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан. Выпускник Академии – будущий офицер – это специалист с развитым чувством патриотизма, верности профессиональному долгу, бескорыстному выполнению служебных обязанностей.

Ключевые слова: философия, мировоззрение, этика, нравственность, воспитание, образование.

Abstract. The method of training philosophy in military and special higher educational institutions includes not only knowledge, knowledge and skills, but also the formation of future officers, but also the formation of Labor and world-famous positions of the highest personal qualities of the officer, as well as Minister of Public Affairs and the state. In this article, the role and recognition of the discipline «philosophy» in the education of the Academy of civil protection M. Gabdullina on the criminal situation of the Republic of Kazakhstan. Graduate – future officer – is a specialist with a developed sense of patriotism, loyalty to professional duty, selfless performance of official duties. The general cultural and professional competence and skills, which should possess the future defender of the homeland.

Keywords: philosophy, worldview, ethics, morality, training, education.

 

 

ӘОК 37.012

А. Ө. Беркімбаева

ЖАНУ ЖӘНЕ ЖАРЫЛЫС ТЕОРИЯСЫ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСІ РЕТІНДЕ САРАЛАП ОҚЫТУ ТӘСІЛІН ҚОЛДАНУ

А. О. Беркимбаева

ДИФФЕРЕНЦИРОВАННЫЙ ПОДХОД В ОБУЧЕНИИ, КАК ИННОВАЦИОННЫЙ МЕТОД ПРЕПОДАВАНИЯ ПРЕДМЕТА ТЕОРИЯ ГОРЕНИЯ И ВЗРЫВА

A. O. Berkimbaeva

DIFFERENTIATED APPROACH TO TRAINING AS AN INNOVATIVE METHOD
OF TEACHING THE SUBJECT THEORY OF COMBUSTION AND EXPLOSION

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасы ТЖМ М. Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясында жану және жарылыс теориясы пәнін оқытудың инновациялық әдістемесі ретінде сараланған тәсілді қолдану кезінде курсанттардың үлгеріміне талдау жасалған. Жоғарыда аталған тиімділік өлшемдерінің негізінде осы әдістерді қолданудың орындылығы, оң және теріс аспектілері туралы қорытындылар жасалды. Мақалада осы тақырып бойынша шетелдік және қазақстандық авторлардың ғылыми еңбектері мен зерттеулеріне шолу жасалған. Оқытудағы сараланған тәсілдің негізгі түрлері, әдістері, анықтамалары, сонымен қатар оқытудың инновациялық әдістерінің анықтамасы қарастырылады.

Түйінді сөздер: дифференциация, оқытудағы сараланған тәсіл, психологиялық ерекшелік, оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру, оқыту бағдарламасы, жеке көзқарас, тұлға, оқу үлгерімі.

Аннотация: В статье приведен анализ успеваемости курсантов при применении дифференцированного подхода как инновационного метода преподавания предмета теория горения и взрыва в Академии гражданской защиты имени М.Габдуллина МЧС РК. На основании приведенных замеров успеваемости, сделаны выводы о целесообразности, положительных и отрицательных сторонах применения этих методов. В статье сделан обзор научиных трудов и исследований зарубежных и казахстанских авторов по этой теме. Рассмотрены основные виды, способы, определения дифференцированного подхода в обучении, а также определение инновационных методов обучения.

Ключевые слова: дифференциация, дифференцированный подход в обучении, психологические особенности, организация учебного процесса, программа обучения, индивидуальный подход, личность, успеваемость.

Abstract. The article provides an analysis of the performance of cadets when using a differentiated approach as an innovative method of teaching the subject of combustion and explosion theory at the Academy of Civil Defense named after M. Gabdullin of the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan. Based on the above performance measurements, conclusions were drawn about the feasibility, positive and negative aspects of using these methods. The article provides a review of scientific works and studies of foreign and Kazakh authors on this topic. The main types, methods, definitions of a differentiated approach to teaching, as well as the definition of innovative teaching methods are considered.

Keywords: differentiation, differentiated approach to teaching, psychological characteristics, organization of the educational process, training program, individual approach, personality, academic performance.